‘Groene hogescholen moeten grenzen naar andere sectoren oversteken’
Het is onrustig binnen de groene sector, die te maken heeft met grote uitdagingen: klimaatverandering, verlies van biodiversiteit, stijgende CO2-uitstoot en de verslechterende waterkwaliteit. “De voedselproductie kan niet op dezelfde manier doorgaan”, stellen de groene hogescholen in hun Sectorplan 2024-2028. Daarmee zetten ze, na samenspraak met het bedrijfsleven en het Ministerie van LNV, uiteen waar hun gezamenlijke focus de komende jaren ligt. “De grenzen aan groei zijn bereikt. Niet ‘meer welvaart’, maar ‘meer welzijn’ is het credo.”
Zo’n herverdelingsvraagstuk zorgt voor spanningen tussen betrokken belanghebbenden zoals boeren, beleidsmakers en natuurorganisaties. Juist groene hogescholen kunnen in deze roerige tijden helpen innovatieve oplossingen te bieden voor de transitie naar een groene economie, aldus het sectorplan. Gezonde en gebalanceerde wereldwijde voedselverdeling, duurzame energie- en grondstofvoorziening en het herstel van biodiversiteit zijn daarbij de leidende uitgangspunten.
Groene veranderaars
Ook het groene onderwijs en onderzoek wordt beïnvloed door die ontwikkelingen. Zo wordt in het sectorplan geconstateerd dat de huidige verdienmodellen niet toereikend zijn bij een transitie naar een groene economie. Studenten moeten daarom bijvoorbeeld leren hoe ze milieukosten kunnen berekenen en integreren in hun bedrijfsmodellen, of hoe ze gedegen circulariteit van hulpbronnen en grondstoffen kunnen vormgeven. “Dit vereist een diepgaand begrip van milieuwetenschappen, ecologie en een bredere kijk op gezondheidswetenschappen, economie en bedrijfskunde”, schrijven de hogescholen. In de komende tijd willen ze bepalen hoe dit zijn weergave krijgt in hun onderwijsaanbod.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Bij Aeres denkt men daar al langer over na, vertelt Rien Komen, vice-voorzitter van de onderwijsgroep. “Vorig jaar hebben we zelf onze nieuwe meerjarenstrategie ‘De groene veranderaar’ gepresenteerd. Als je jongeren opleidt die verstand hebben van het groene domein, voedselproductie en klimaatadaptie, hoort veranderen daarbij. We willen hen aanleren om uit de rij te durven stappen als ze iets op een andere manier willen doen, en hen laten realiseren dat zij zelf onderdeel uitmaken van de verandering.”
Bijeenbrengen van stad en platteland
Het is echter niet aan de hogescholen om voor te schrijven wat de gewenste richting is, zegt Komen. “We geven op algemene schaal aan dat er urgentie is, maar we schrijven niet voor wat de juiste weg is. We schrijven juist verschillende wegen voor, en daarbij dagen we jongeren uit om kleur te bekennen. Wat vinden ze nou eigenlijk zelf? Daarover gaan we met ze in gesprek, en we helpen hen als ze iets op een andere manier willen doen. Dit is de laatste jaren geïntensiveerd.”
Komen hecht ook aan de inspanning binnen Aeres, dat vestigingen in zowel stedelijk als landelijk gebied heeft, om stad en platteland in toenemende mate met elkaar in verbinding te brengen. “De polarisatie in de discussies proberen we ook binnen onze eigen organisatie te slechten door studenten uit de stad en van het platteland met elkaar in gesprek te brengen over de vragen waarmee we leven. We willen leerlingen, studenten en zeker ook docenten een veilige omgeving bieden waarin ze daarover kunnen praten met elkaar. We komen ergens vandaan als groene sector en we zijn nu onderwerp van een verandering. We moeten nieuwsgierig blijven naar andere opvattingen en samen tot oplossingen komen.”
Technologie bij groene hogescholen
Technologische ontwikkelingen krijgen veel aandacht in het sectorplan – zowel met betrekking tot onderzoek als onderwijs. Bij Aeres gaat zelfs een opleiding Landbouwtechniek van start. Dat is logisch, legt Komen uit. “In de toekomst zullen we bijvoorbeeld minder kunstmest en minder chemische gewasbeschermingsmiddelen gebruiken vanwege hun impact op het milieu. Dan zul je meer technologie nodig hebben om toch voldoende voedsel te produceren; bijvoorbeeld robots en drones voor mechanische onkruidbestrijding.”
Waar een boer nu met een veldspuit het land op gaat om onkruid tegen te gaan, zou men bijvoorbeeld kunstmatige intelligentie kunnen ontwikkelen die onkruid van gewassen kan onderscheiden en zo een heel toegespitste toediening van beschermingsmiddelen mogelijk maakt, schetst Komen. “Daarvoor heb je echter wel kennis van technologie, AI en data-analyse nodig.”
Oversteken van grenzen tussen sectoren
Aeres zoekt die kennis niet bij zichzelf, maar weet die elders in het hbo te vinden. “Gaat het om kennis over de techniek van middelzware machines, dan komen we bijvoorbeeld uit bij de HAN. Gaat het om waterstof, waarmee we in de toekomst misschien landbouwmachines kunnen aandrijven, dan hebben ze daar bij de Hanze veel verstand van. Voor kennis over Big Data en data-analyse kloppen we bij Saxion aan, enzovoorts.”
Wie oplossingen wil vinden voor ingewikkelde problemen, zal de grenzen tussen sectoren moeten oversteken, benadrukt Komen. “Als groene hogescholen hebben we eerst elkaar gevonden; dat was heel duidelijk in het vorige sectorplan. Nu voorzien we een horizon met impact in de vorm van oplossingen voor ingewikkelde vraagstukken. Daarvoor heb je gewoon meer disciplines nodig, dus moet je je verhouden tot de andere hogescholen.”
Uitbouw van CoE Groen
Het eigen onderzoek van groene hogescholen vindt een zwaartepunt in het gezamenlijke Center of Expertise Groen, waaraan meer dan 50 lectoraten verbonden zijn. In de afgelopen vier jaar is de portefeuille van het CoE, mede door bijdragen van Regieorgaan SIA, gegroeid naar zo’n twintig miljoen euro.
In de komende jaren moet het CoE zich meer onderscheiden in transitiegericht onderzoek, is het plan. Daarnaast willen de groene hogescholen het CoE uitbreiden in omvang en reikwijdte door Europese verbindingen te leggen en de activiteiten af te stemmen op het Nationaal Groeifonds. De toekomst van het Groeifonds is overigens onzeker.
