Nieuwe iconen van de stad

Zij worden nieuwe iconen van de stad, omdat ze als experimenteergebieden ook nieuwe bedrijvigheid en nieuwe mensen aantrekken.”

 Heeft ook de stad – samen met de havensector – een kennisstrategie om dit idee van de wereldhaven als kenniscentrum uit te diepen en de positie van Rotterdam daarmee te versterken?
Het besef dat zo’n strategie past bij de huidige ontwikkeling is er volop, die bewustwording is snel toegenomen. Zo’n strategie is wat dat betreft in ontwikkeling. Het Havenbedrijf heeft zelf beslist al een kennisbeleid ingericht. Dit besef bouwt voort op een krachtige traditie hier.

Er is al heel lang een denktraditie in het snappen hoe je complexe ketens en schakels laat functioneren, om te beginnen rond de enorme logistieke processen in en rond de haven. Ons land heeft daarbij een groot organiserend vermogen opgebouwd op dit terrein en dat is zelf al een bron van innovaties en steeds weer nieuwe kennis.

Wat we nu vooral moeten doen, is de veelheid aan initiatieven bundelen en optimale verbindingen laten ontstaan. Als gemeente sturen we daarbij primair op de publieke aspecten, zeker nu het Havenbedrijf al enkele jaren zelfstandig is.

Dat raakt dan meteen de onderwijskanten van de strategieontwikkeling.
Ja, maar ook alle mogelijke ruimtelijke punten, waar haven en stad fysiek gewoon al aan elkaar geklonken zijn. De onderwijskant raakt sterk aan de arbeidsmarkt en het perspectief daarvan rond de haven. En daar ligt de komende jaren een fors vraagstuk.

De komende 15 jaar gaat een kwart tot een derde van de mensen die nu in de haven werken met pensioen. Hoe matchen we dat met de jongeren van nu en hun opleidingen? Het imago van werk in een haven is, zeker voor laagopgeleiden van buiten onze cultuur, niet erg gunstig: ‘Het is vies werk, de omgeving is vervuild en het is ver weg van de rest van de stad’.

Daar stuur je je kinderen niet heen.
Precies, en dat terwijl wij zeggen, ‘ Als je nu goed kiest voor je opleiding, dan heb je in die havensector straks heel goede kansen. Daar is veel werk, komt veel nieuw werk, innovatief werk’. Dat moeten we dus wel goed zichtbaar weten te maken, want anders hebben we straks een tweede Maasvlakte, maar niemand die er komt werken.

Het is dus de kunst om scholieren en studenten over de hele linie van vmbo tot en met universiteit zich te laten richten op opleidingen en elementen daarvan die kansrijk zijn en de haven als kansrijke sector oppakken. De aansluiting van vmbo op mbo en hbo moet ook op dat punt flink versterkt gaan worden. Daarom ben ik erg enthousiast dat op de nieuwe RDM Campus, op dat stuk haventerrein midden in de stad, zowel de hogeschool Rotterdam als het Albeda College met bedrijven zich hebben gevestigd.

Maar kennisstrategie omvat meer dan arbeidsmarktknelpunten verkennen, mag ik hopen.
Bij de bedrijven staan daarin de nog verdere verbetering en innovaties in de logistieke ketens voorop. De congestie in en rond de haven is echt een fors probleem en dat dreigt bij de expansie alleen maar klemmender te worden, ook als je nu allerlei maatregelen zou nemen.

We hebben voor zulke onderwerpen een academisch transferpunt, ACTP, opgezet. De EUR, TU Delft, de havenbedrijven in Deltalinqs werken met mij daarin samen. Dat genereert onderzoeksvragen en zorgt vooral voor de juiste koppelingen tussen zulke behoeften en de instituten en researchers die daar precies bij zouden passen. Dan blijft het niet liggen of duurt het lang voordat de goede groep wetenschappers het kan oppakken. Hier wil ik echt vaart mee gaan maken, het biedt vele mogelijkheden. Droom is dat hier een Dutch Maritime Transport Academy uit voort gaat komen.

Dit sluit wel goed aan op wat er tegelijkertijd bij de nieuwe lectoraten vanuit de haven en het watermanagement wordt ontwikkeld.
Kijk maar wat er rond dat lectoraat ‘de Ideale Haven’ gebeurt. Dat kon je bij de start op de RDM Campus al zien. We hebben ook een leerstoel aan de EUR om het onderwerp haveneconomie verder te verkennen. Die is nu vacant. Ik zou het wel mooi vinden als we daarvoor bijvoorbeeld een jong iemand kunnen vinden die dat spannend weet te maken. Dan wordt het commitment uit andere betrokken vakgroepen meteen versterkt.

Wij spraken eerder al uitvoerig met Ruud Lubbers, vooral over het RCI. Daar zou Rotterdam op wereldschaal het initiatief kunnen pakken. Zit dat ook niet vooral vast aan de ‘kennisfactor’ van de haven?
Het aspect ‘klimaat’ is in dit geheel echt een nieuw fenomeen. De oorsprong ervan ligt voor Rotterdam in de ambitie de energyport van de wereld te worden. De omvang en de complexiteit van de energiestromen en – bronnen die hier bij elkaar komen zijn ongeëvenaard. Dat maakt ons ook tot kenniscentrum, heel praktisch van aard tegelijkertijd op dit terrein. Zo weten we hier écht hoe je LNG-overslag, vloeibaar gas dus, kunt ontwikkelen.

Vanuit ‘energyport’ groeide het besef dat hier dan ook ongekende hoeveelheden CO2 aan de orde zijn en hier veel van de problemen die daarmee samenhangen geconcentreerd zouden kunnen worden aangepakt. De ‘afvang’ van CO2 zou hier een hub kunnen krijgen. De infrastructuur, de kritische massa en de knowhow zijn er al. Wil je CO2 reduceren, dan kun je dat toch het beste doen waar dat en masse aanwezig is en omgezet wordt? Dus dat kan ook gelden voor de grote kolenoverslag die in de haven gebeurt.

Daar is veel nieuwe kennis en technologie nodig. Nu we dit bundelen via het RCI wordt Rotterdam voor die kennis ineens extra aantrekkelijk als nieuwe plek. Dat trekt nieuwe R&D- initiatieven aan, dus ook nieuwe kenniswerkers, onderzoekers en hun innovatieve activiteiten. Zo kon het initiatief van de RCI Campus ontstaan: een nieuw universitair centrum in een van de oude haventerreinen opgericht op die klimaatkennis in ontwikkeling.

De oude haventerreinen zoals het RDM-terrein zijn integraal onderdeel geworden van deze strategie, zo vertelde je bij de opening van die nieuwe campus. Hoe past dat in elkaar?
Die terreinen maken het mogelijk de innovatieagenda van de stad en de haven te verbinden met een ruimtelijk-economische. Op die oude haventerreinen in de stad komen zulke kennisintensieve activiteiten en daaruit groeit de handelshaven van de toekomst: de verspreiding van nieuwe ideeën en producten uit die innovaties. Meteen transformeren we vaak in verval geraakte locaties, inclusief hun stedelijke omgeving, tot nieuwe centra van innovatie en opleidingen. Dat laat de RDM Campus nu al zien. Zij worden nieuwe iconen van de stad, omdat ze als experimenteergebieden ook nieuwe bedrijvigheid en nieuwe mensen aantrekken.

Binnen de lectoraten van de Hogeschool Rotterdam en de Willem de Kooning Academie voor beeldende kunst zijn ze al bezig na te denken over het design en de leefbaarheid van de 2e Maasvlakte. Sommigen dromen al van de opdracht tot inrichting van de Derde!
Nou ga je wel ver, hoor. Kijk, die Tweede Maasvlakte biedt soelaas voor de verdere ontwikkeling van de infrastructuur tot ergens halverwege 2020-2030. De planning en de inrichting moet je dus op die termijn zien. Terecht dat ze daar nu al mee bezig zijn, om te zorgen dat daar een levendig klimaat ontstaat voor leven en werken.

Maar tegelijk moeten we niet loslaten dat we de huidige ruimtelijke mogelijkheden steeds slimmer en effectiever leren benutten. Daar moet nog veel kennis op losgelaten worden. Een ‘Derde Maasvlakte’ zou nu al de aandacht daarvoor kunnen doen verslappen en dat zou niet slim zijn. Bovendien kun je niet ongeremd de zee in bouwen. Fysiek wordt de afstand tot de rest van de haven en stad wel heel groot, meer dan 50,60 kilometer.

Fokke en Sukke hadden er al een tekening over. Iets van ‘Met de Zesde Maasvlakte hebben we meteen een brug naar Londen’. Misschien moeten we eerst ook nog andere ontwikkelingen rond de kust en het klimaatbeleid erbij betrekken, zoals het zandmotor-concept uit ‘de tulpeilanden’. We zijn nog decennia bezig om de haven en de kennisfactor erbij nieuw te ontwikkelen.