ScienceGuide staat voor verdieping. Dit is het platform waar de actualiteit en achtergrond elkaar ontmoeten op een inhoudelijke en doordachte wijze. Onder het uitklapteken vind je dus een toelichting, geheugensteun of voetnoot die de redactie of de auteur toevoegt. Dit doen wij om ervoor te zorgen dat wij in onze artikelen grondig en gedetailleerd in kunnen gaan op belangrijke details, zonder de lezer kwijt te raken.
‘Huzarenstuk’ op 5000 meter hoogte
Nieuws |
de redactie
28 september 2009 | De eerste schotel van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) is naar de 5000 meter hoge Chajnantor-hoogvlakte gebracht in het Chileense Andes-gebergte. Het 100 ton zware gevaarte voor de hoogste en grootste sterrenwacht ter wereld is met een speciaal gebouwd tranportvoertuig, genaamd Otto, vervoerd naar de Array Operations Site, waar door de extreem droge lucht ideale condities bestaan voor sterrenkundige waarnemingen.
De omstandigheden op de Chajnantor-hoogvlakte zijn niet zoideaal om te verblijven; er is maar half zoveel zuurstof als opzeespiegelniveau. Om die reden worden de ALMA-schotelsgeassembleerd en getest op de Operations Support Facility die op2900 meter ligt. Vanuit dit basiskamp is de antenne naar 5000 meterhoogte getransporteerd.
ALMA-directeur Thijs de Graauw noemt het transport van de eersteantenne “een huzarenstuk, waarmee de geboorte van ‘s werelds meestambitieuze aardse observatorium weer een stap dichterbij isgekomen”.
ALMA wordt het grootste en hoogst gelegen observatorium terwereld. Na voltooiing zal het bestaan uit 66 schotelantennes: 54schotels met een middellijn van 12 meter (voor de helft gebouwd inNoord-Amerika en voor de andere helft in Europa) en 12 Japanseschotels met een middellijn van 7 meter. ALMA gaat het heelalwaarnemen op (sub)millimetergolflengten, en zal naar verwachtingveel nieuwe informatie opleveren over de geboorte vansterrenstelsels, sterren en planeten.
De Europese ALMA-projectmanager Wolfgang Wild prijst de inbrengvan de internationale partners aan ALMA. “De schotel die nu naarboven is gebracht, is door Japan geproduceerd, hettransportvoertuig is Europees en de ontvangstapparatuur in deantennes Noord-Amerikaans, Europees en Aziatisch.”
De ALMA-antenne is op de hoogvlakte op een docking-station gezeten aangesloten op het stroom- en glasvezelnetwerk. Dat is met eennauwkeurigheid van enkele millimeters gebeurd. De antennes zijn zoontworpen dat ze bestand zijn tegen de extreme weercondities opChajnantor, met temperaturen van +20 tot -20 graden Celsius.
De 66 schoteleantennes komen verspreid over de hoogvlakte testaan over een afstand van maximaal 18,5 kilometer, en vormentezamen een gigantische telescoop. De antennes kunnen met de grotetransportvoertuigen worden verplaats en herschikt voor diversesoorten waarnemingen.
Begin 2010 zullen er drie antennes op hun plek staan. De eerstewetenschappelijke observaties zullen naar verwachting in de tweedehelft van 2011 plaatsvinden. Het licht dat ALMA gaat opvangen, komtvan de oudste en verste objecten in het heelal: wolken van gas enstof waarin nieuwe sterren worden geboren, en verre sterrenstelselaan de ‘rand’ van het waarneembare heelal. Dit deel van hetuniversum is relatief onontgonnen op submillimeter golflengten. Ditsoort waarnemingen vereist extreem droge lucht en zeer geavanceerdeontvangers in de telescoopschotels.
ALMA is een project waarin Europa, Noord-Amerika en Oost-Aziëdeelnemen, in samenwerking met Chili. De Europese ZuidelijkeSterrenwacht ESO is de Europese partner in dit mondiale project.Nederland is een van de 14 deelnemers in ESO. ESO beheert de grotetelescopen in het noorden van Chili, waaronder de Very LargeTelescope op Mount Paranal.
