HO levert markante verhoging productiviteit
In geen sector van het onderwijs staat de beginnendedemografische daling in zo’n contrast met de toename van dedeelnemers als in het hoger onderwijs. Dirk van Damme van OECD-CERIwees daar voor Nederland al op: ‘U heeft nog wat in te halen.’Nieuwe analyses en cijfers over de uitgaven voor onderwijs van hetCBS laten dit scherp zien.
De uitgaven voor onderwijs gingen tussen 1997 en 2007 flink omhoog,in totaal zo’n 9 miljard. De toename van hbo’ers is het grootst,maar universiteiten profiteren meer van de uitgavengroei: 1,1 mldvoor wo, 480 mln voor hbo.
Binnen deze trend zijn er opmerkelijke verschillen encontrasterende trends te zien. De HO-uitgaven vertonen in ditalgehele patroon namelijk een opvallende breuk. Eigenlijk dalen zijvanwege de demografie -minder studenten tussen 21 en 30- zo’n 300mln, maar de enorme toestroom van leergierige jongeren naarhogeschool en universiteit zorgt toch voor een forse extra. Het HOis in zijn eentje goed voor bijna 70% van de meeruitgaven in heelhet onderwijs ten gevolge van de toename van de participatie en vande emancipatie van bevolkingsgroepen naar hogerekennisniveaus.
Dure huur en energie elders
De extra uitgaven in de genoemde tien jaar laten perleerling/student echter ook een ander beeld zien. In het PO enVO gaan de personele investeringen per leerling fors omhoog en ookde niet-personele uitgaven stijgen met miljarden: 3,3 mld en 4,5mld respectievelijk. Dit terwijl de participatie aan onderwijs daarstagneert of slechts licht toeneemt.
Voor het HO zijn de uitgavenstijgingen op deze punten opvallendkarig: 59 en 163 mln meer over 10 jaar tijd. Hoe dit komt? Zakenals huur en energie worden in het HO scherp in de hand gehouden, zostelt het CBS. In PO en VO is daarentegen sprake van eenverdubbeling van uitgaven daaraan. In het HO gingen de materiëleuitgaven op andere terreinen zelfs omlaag.
HO geeft ‘more bang for a buck’
Nog contrastrijker is het patroon bij de personele investeringen inhet onderwijs. In PO en VO werden in 10 jaar miljarden extragestoken om onder meer klassen te verkleinen -bij beginnendedemografische krimp dus werkgelegenheidsbehoud- en projecten voorallerlei doelgroepen te financieren.
In het in studentental fors toenemende HO daalden de uitgaven opdit terrein daarentegen relatief met bijna 1 miljard. “De toenamevan het aantal deelnemers is voor een groot deel gecompenseerddoordat de groei van de werkgelegenheid daarmee geen gelijke tredheeft gehouden.” Anders gezegd: de groei van het studentental isfinancieel grotendeels opgevangen door maar weinig mensen meer diesterke expansie van opleiding en vorming te laten verzorgen. ‘Morebang for a buck’, een fors hoger rendement en meer productiviteitvan het HO dus.
Al met al laat de CBS-analyse zien dat het HO verreweg de besteprestatie in productiviteit en rendement van uitgaven vertoontbinnen het onderwijs: forse expansie, financiele beheersing daarbijen beheersing van materiele kosten. Zou alleen de toename dankzijemancipatie en participatie een rol gespeeld hebben “waren deuitgaven in het tertiair onderwijs met 2 miljard euro toegenomen,”aldus het CBS.
20 commissies en KIA
De extra’s aan uitgaven voor die zo gewenste expansie zijn bijnavolledig “gecompenseerd” door de forse daling van de hoeveelheidmenskracht die per student werd ingezet tussen 1997 en 2007, in hethbo nog markanter dan in het wo.
Dit is juist nu een opmerkelijke becijfering, nu de ’20 commissiesheroverweging’ onder meer moeten analyseren hoe de productiviteitvan het onderwijs verhoogd zou kunnen worden. Het hoger onderwijsheeft de voorbije tien jaar aangetoond daartoe in staat te zijn.Het heeft zijn productiviteit al markant verhoogd, terwijl de voorde kenniseconomie essentiele toename van het aantal hogeropgeleiden, in absolute en in relatieve zin, gerealiseerdwerd.
De gegevens zijn daarom ook interessant voor de KIA-foto die ookdit jaar gemaakt wordt door het Innovatieplatform. Want ook daarinzal weer aan de orde komen hoe, of en onder welke voorwaarden dedoelstellingen voor het bereiken van de ‘top 5’ van de innovatievekennislanden worden waargemaakt. De feitelijke trends binnen deuitgaven voor onderwijs kunnen daar moeilijk achterwege blijven inde analyse.
