Meer inhoud, minder protocol
Vanuit verschillende hoeken wordt afwachtend en kritischgereageerd op de Strategische Agenda voor het Hoger Onderwijs vanOCW. Het HBO is opvallend positief. Zo ook Leendert Klaassen. “Erwordt veel aangekondigd in het plan dat met relatief weinigmiddelen gerealiseerd moet worden. Maar het biedt in elk gevalaanknopingspunten, zeker op het gebied van profilering eninternationalisering.”
Niet de eerste die roept
Op het gebied van internationalisering is Stenden één van dekoplopers in het hoger onderwijs, hetgeen niet altijd makkelijk is.Maar ook wat betreft profilering is de hogeschool al druk bezigzwaartepunten aan te brengen, vertelt Klaassen. “Het moet ookgewoon kunnen, om binnen je eigen organisatie en met eigen middelenje profiel te versterken.”
Uitgaan van eigen kracht, en je niet beroepen op de extra kostendie bijvoorbeeld intensiever onderwijs met zich meebrengt. “Wijwerken bij Stenden met probleemgestuurd onderwijs. Dat is vrijarbeidsintensief dus dat zijn we al gewend. Ik ben ook niet deeerste die roept: ‘kunnen we er meer geld bij krijgen?'”
Toch moet ook Klaassen toegeven dat het wel eens wringt. “Als destroom nieuwe studenten blijft toenemen, dan keert op een gegevenmoment de wal het schip. Scherp profileren is echter ook een vormvan voorselectie.” Door duidelijk je profiel te kiezen en daarscherpe keuzes in te maken, zorg je er ook voor dat studenten dekeuze maken wel of niet voor een bepaalde opleiding te gaan.
Een voorbeeld bij Stenden zijn de toerismeopleidingen met deGrand Tour, waarin studenten op verschillende buitenlandse locatieseen deel van hun opleiding genieten. “Zoiets moet natuurlijk nieteen witte stranden en palmbomen imago gaan krijgen. We leggen denadruk op het opleidingsaanbod daar, gericht op aansluiting op hetwerkveld waar men later aan de slag gaat.”
Scherp profileren met partners
Scherpe profilering moet niet aan het HBO op een formeel,bestuurlijk niveau worden overgelaten, stelt Klaassen. Zijnvoorbeeld is het Sectorplan Noord waarin Stenden een belangrijkerol speelt en samenwerkt met andere Noordelijkeonderwijsinstellingen. “We maken met elkaar afspraken wie wat doetten behoeve van de ontwikkeling van het Noorden. Wij hebben vooralles een onderwijsopgave te vervullen.”
Voor Stenden Hogeschool liggen deze zwaartepunten bij toerismeen in educatie. “Wij hebben zes verschillende pabo’s in vijflocaties in Noord Nederland, dus dat is één van de speerpunten.”Het Sectorplan Noord is volgens Klaassen dan ook een goedinstrument om tot de ordening te komen die het OCW voorstaat in deStrategische Agenda. Het is één van de uitdagingen waar decollegevoorzitter zich nu voor gesteld ziet.
“Nee, minder leuk wordt het werk zeker niet,” constateertKlaassen. “Het hoger onderwijs is in zijn aard dynamisch omdat hetverbonden is met vele maatschappelijke thema’s. De jonge generatiegeeft nieuwe impulsen in dat proces.” Ontwikkelingen in het HBO alshet recent verschenen rapport van de Onderwijsinspectie over debuitenlandse activiteiten van Stenden en de situatie bij Inhollandzijn slechts een greep uit de uitdagingen die Klaassen dagelijkstegenkomt in zijn werk.
Het gaat over anderen
Ongeveer een jaar na de Theo-route maakt Leendert Klaassen,voorheen als NVAO-bestuurder verantwoordelijk voor het waarborgenvan de kwaliteit van opleidingen in het hoger onderwijs, de balansop van de ontwikkelingen die het HO sindsdien is doorgegaan. “Wehebben ons binnen de sector te laat gerealiseerd dat dit tot eenpubliek debat zou leiden. Conclusies uit de rapportages hebben wete makkelijk laten generaliseren. Je ziet het gebeuren, maar je kanhem moeilijk keren.”
Toch zijn er in de aanpak destijds ook zeker positieve elementenaan te wijzen. “Men is onmiddellijk in actie gekomen bij Inholland,qua toezicht. Meteen zijn ze gaan kijken hoe het er toegaat. Zowelvia de commissie Leers als vanuit de Inspectie en de NVAO, dat vindik adequaat.”
Het publieke debat werd evenwel niet beheerst en “dan kom je inzekere zin in een defensieve reactie terecht”, aldus LeendertKlaassen. “De artikelen in de Volkskrant hebben ook bij ons dedingen op scherp gezet. Er ontstond een algemeen beeld van niet incontrol zijn.” Een beeld dat het HBO zichzelf wel kan aanrekenen.”We hadden toch te lang te veel iets van: het gaat over anderen,niet over ons.”
Dat beeld is zowel in de media als in Den Haag zichtbaar in dereacties. Leendert Klaassen plaatst daar enige kanttekeningen bij.Zo was men nu ineens zeer kritisch over de bewaking van deHBO-kwaliteit, terwijl nog geen jaar geleden heel andere geluidenklonken. “Ik kan me herinneren dat men toen behoorlijk positief wasover het nieuwe stelsel van kwaliteitsborging, en dan druk ik menog mild uit. Er is door het parlement unaniem gekozen voor dedoorvoering van een nieuw accreditatiestelsel. En dan zie je dathet één jaar later geheel anders is. Alsof men op een ander spooris gaan zitten.”
Zelf doen
“Ik vind dat we met het huidige accreditatiestelsel dichter bijde werkelijke onderwijskwaliteit komen dan het vorige stelsel. Wezijn meer bezig met learning outcomes, het is nadrukkelijkmeer inhoudelijk. Zo moet er nu een scherper inzicht komen ophet niveau van de afstudeerstukken: zijn zij adequaat, zijn zijecht op niveau.”
“Veel breder denk ik dat het belangrijk is om te borgen dat hetbestuur van een instelling in control is op het themakwaliteit.” Zaken als ‘alternatieve’ afstudeertrajecten of gerommelbij het uitvoeren van de regels, ziet Klaassen ook in het nieuweaccreditatiestelsel niet direct en en detail aangepakt. “Daar kunje geen algemene regels voor opleggen. Dat moet met interntoezicht, daar moeten we zulke verschijnselen zo snel mogelijk zienaf te vangen. Het hoort bij een instellingscultuur om er zorg voorte dragen dat zoiets niet gebeurt. Ik denk niet dat je daar eenecht sluitend systeem van extern toezicht op kan zetten. Dat zul jezelf moeten doen.” Daarom is de kwaliteitstoets op het niveau vande instellingen een belangrijk nieuw instrument tot verbetering,zegt hij. Want daarin worden de cultuur en structuur van hoe eenhogeschool zijn kwaliteit intern borgt nadrukkelijk onderzocht engevalideerd.
Nog verdere verbeterstappen
Klaassen ziet mogelijkheden voor aanzienlijke verdereverbeterstappen bij de borging. “Het HBO zou de meer geclusterdevisitaties die binnen het WO al aan de orde zijn, tot de zijnekunnen maken. Dat maakt binnen een discipline of opleidingsdomeinde kwaliteiten en uitkomsten veel meer vergelijkbaar. In het HBO isdeze aanpak die voorheen usance was bijna helemaal weg en dat valtte betreuren. Ik voel er wel voor dat dit herleeft.”
Dat biedt meteen mogelijkheden voor veel grondiger analyses vande uitkomsten, benadrukt hij. “Sectorale analyses op basis van devisitatierapportages zijn vaak zeer interessant. Zeker nu in deStrategische Agenda van Zijlstra de sectorplannen-nieuwe-stijl eengrotere rol zouden gaan spelen. Zulke analyses stelt de NVAOop en laat ons daarmee zien ‘waar we nu staan’. Dat kanmeteen gekoppeld worden aan meer internationale vergelijking enbenchmarking, bijvoorbeeld door die sectorstukken te vergelijkenmet de uitkomsten van U-Map. Zo’n sectoranalyse is al gedaan voorhet kunstonderwijs en de Commissie Dijkgraaf en daar hebben allebetrokkenen veel aan gehad.”
De nieuwe opzet van accreditatie maakt Klaassen al met al eenoptimistisch mens, zegt hij. “De aanpak die nu gaat gelden staatdichter bij de vakdeskundigen en de docenten in hun professie. Erzal met hen een ander soort gesprek over kwaliteit en resultatenontstaan. Het zal gaan om de inhoud van het programma en de vormwaarin zij de studie en de overdacht organiseren en aanpakken. Meerinhoud dus en minder protocollair afvinken.”
