De sleutel tot goed taalonderwijs
“Na de invoering van Fries als gewoon leergebied voor alle leerlingen in Fryslân in 1980 is de interesse voor het Fries flink gegroeid en is meertalig onderwijs geleidelijk vanzelfsprekender geworden,” zegt Riemersma, lector Fries en Meertaligheid van Stenden hogeschool en NHL hogeschool. “De attitude is ook verbeterd. Fries wordt nu meer erkend als taal van de sociale cohesie én de taal wordt sterker beleefd als cultuurtaal.”
Toetsing gelijktrekken
Als lector in Leeuwarden is Alex Riemersma bezig met het onderzoek naar hoe het Fries in het basis- en voortgezet onderwijs op een goede manier kan worden onderwezen en getoetst. “We zijn nu bezig met een RAAK-financieringsaanvraag voor een speciale toetsenreeks om het niveau van het Fries in vergelijking met het niveau van Engels en Nederlands van de leerlingen vast te kunnen stellen.
De voorbereidende toets is door mijn collega Reitze Jonkman gemaakt en wordt nu als ‘placement toets’ getest bij zo’n 1000 leerlingen in de basisschool én in klas 1 van het voortgezet onderwijs.”
De toetsing van Fries moet op een gelijk niveau getrokken worden met de toetsing van het Nederlands en het Engels. Op die manier kan het onderwijs ook beter worden ingericht met als doel de samenhang tussen het leren van de verschillende talen Nederlands, Fries en Engels te versterken.
Simultaan meertaligheid verwerven
“Het gaat er om dat je goed afstemt wat vakonderwijs is en in welke voertaal je andere vakken aanbiedt. In het meertalig onderwijs wordt wiskunde en economie vaak in het Engels gegeven. Een leraar geschiedenis kan prima in het Fries les geven; de lesmethode MEMO is ook in het Fries beschikbaar.” Dit onderwijs heeft invloed op het taalgebruik in het dagelijks leven. .
Voor de zomervakantie hoopt Riemersma te weten of er met hulp van de toegekende RAAK-subsidie voortgang gemaakt kan worden met de toetsing. Ondertussen gaat het onderzoek naar de rol van Fries en meertaligheid gewoon door.
“Vanuit de NHL hogeschool zijn we nu bezig met een PhD-aanvraag bij de University Campus Fryslân (UCF) voor een onderzoek naar de geletterdheid van leerlingen in meerdere talen tegelijk; anders gezegd: hoe leerlingen simultane meertaligheid verwerven.”
Daartoe wordt gebruik gemaakt van het concept van My Schools Network dat door de NHL is opgezet voor het leren van Engels door authentieke taaltaken met kinderen “all over the world”. Het My Schools Network wordt nu ontwikkeld voor het gebruik in meerdere talen in afwisseling.
“We laten een aantal scholen schrijftaken uitvoeren: met kinderen in de buurt, met scholieren in bijvoorbeeld Wales, Finland en Spanje, ook met leerlingen in andere delen van Nederland. Door de afwisseling van het Nederlands, Fries en Engels leren de leerlingen alle talen goed te gebruiken.”
Schrijfproducten als data
De schrijfproducten van de leerlingen worden automatisch opgeslagen. Deze functioneren als data. “Alles wat die kinderen opschrijven is als informatie van grote waarde voor ons onderzoek. Je ziet dat leerlingen in het tegelijkertijd werken met verschillende talen – met als startpunt de eigenlijke moedertaal – heel talig worden,” zegt Riemersma.
Dit geldt ook voor kinderen met migrantentalen. Hij betreurt het dan ook dat het Onderwijs in Allochtone Levende Talen (OALT) in 2004 in één keer door de overheid is geschrapt. “Juist die meertaligheid is zo belangrijk. Het flexibiliseert het leren en als je bewust met het Fries en andere talen bezig bent, is dat ook goed voor je Nederlands. Het is echt niet one language, one person.”
