Het risico van vele petten

Op een groot symposium in het Hengelose Rabotheater presenteert Slingerland, als docent-onderzoeker verbonden aan Saxion en promovenda bij de Erasmus Universiteit de bevindingen in Nederland. Tegenover ScienceGuide benadrukt zij het belang van een open discussie over het onderwerp. “Nederland heeft geen cultuur van praten over de eigen integriteit.”

Vingerwijzen

Nederlanders wijzen dus nogal eens met het vingertje naar hoe het elders misgaat als het om corruptie en gebrek aan integriteit gaat. “We hebben niet geleerd om onszelf kwetsbaar op te stellen. Daardoor erkennen we niet zo snel de schijn van mogelijke belangenverstrengeling. We organiseren in grote bedrijven of organisaties soms een integriteitsdag, maar daar blijft het vaak bij.”

En dat terwijl er wel degelijk reden is vraagtekens te zetten bij onze eigen integriteit. “Mensen hebben veel petten op, er zijn veel informele netwerken. We zullen daarbinnen ook eerlijk moeten zijn over onze eigen en elkaars belangen. Iedereen kent elkaar en belangenbehartiging is een groot goed, maar we moeten elkaar wel de maat durven blijven nemen.”

Dat kan hem in kleine dingen zitten. Een wethouder moet goed opletten of hij of zij geen geschenken aanneemt en daar mogelijk in een later stadium weer mensen voor bevoordeeld. “Soms wordt er onbewust verwacht dat dat gebeurt, maar ook dat is eigenlijk al ongewenste belangenverstrengeling. Op de Academie Bestuur & Recht bij Saxion hebben we de handschoen opgepakt en zijn we hiermee nadrukkelijk aan de slag gegaan.”

Een fazant op de stoep

Dat betekent overigens niet dat de discussie zich tot één academie op de hogeschool beperkt. “Het zijn kwesties die net zo relevant zij in bijvoorbeeld de gezondheidszorg. Het is van belang dat we professionals opleiden die zich hiervan bewust zullen zijn. Juist dat dit in het hoger onderwijs gebeurt is niet gek, we moeten ook oog houden voor onze eigen integriteit. In het verleden hebben wij bijvoorbeeld ook gezien hoe het mis kan gaan bij zaken rond subsidies voor buitenlandse studenten .”

Dat het allemaal niet vanzelfsprekend is, erkent ook Thom de Graaf, D66-senator en Voorzitter van de Vereniging Hogescholen. Hij brengt het verhaal van zijn vader in herinnering die als burgemeester regelmatig een door de stroper gevangen fazant of een mand met worsten van de slager vond. “Hij was zich daar absoluut niet als zodanig van bewust, maar ik denk dat we daar, alleen al door geschenkenregelingen, veel bewuster over zijn gaan nadenken.”

“Het gaat om een moreel kompas in de bestuurlijke sector,” vertelt De Graaf die ook reflecteert op zijn eigen rol in het politieke debat als senator én voorzitter van de HBO-koepel. “Ik ben nadrukkelijk geen woordvoerder HO, ik vind dat je dat echt van elkaar moet scheiden en probeer daarin ook zuiver te communiceren.”

De buitenwacht als waakhond

Het belang van transparantie en openheid wordt ook door Willeke Slingerland nadrukkelijk benadrukt. “Bestuurders in Nederland hebben vaak tal van posities. Laat zien aan de buitenwereld waarom je een bepaald besluit neemt en geef daarmee de buitenwacht de ruimte om als waakhond op te treden.”

Die verandering in houding en reflectie op het eigen optreden in de maatschappij is volgens Slingerland de belangrijkste doelstelling van haar onderzoek. “Er wordt heel vaak naar ranglijstjes gewezen, waarin Nederland het prima doet als het op corruptie en belangenverstrengeling aankomt. Er is echter meer aan de hand en daar moeten we ons allemaal van bewust zijn.”