De kracht van aandachtig niets doen
Als bestuurder van Jeugdhulp Friesland en voormalig directeur van de S. Van Mesdagkliniek in Groningen heeft Dr. Gabriël Anthonio een hoop meegekregen. Zijn visie op leiderschap en management probeert hij in onderzoek en onderwijs mee te geven aan een nieuwe generatie managers.
Martin Luther King als voorbeeld
“Als mensen grote leiders moeten noemen, komen ze vaak met sterke persoonlijkheden aan, mensen als Martin Luther King. Het zit dan vaak in de overdrijving: ‘Dát is een goede leider’, maar dat zijn, met alle respect natuurlijk ook extreme voorbeelden in. In dit spiegelen aan het extreme zit vaak ons eigen narcisme, we willen scoren.”
Anthonio stelt dat dit soort uitgesproken extreem leiderschap niet per definitie goed is. “Aristoteles stelde al dat het excellente juist in het midden zitten. Het midden is daarbij echt een kwaliteitskeuze. Wat mij betreft moeten we ons veel meer focussen op dingen die ook volgend jaar nog een goede keuze blijken. Investeren in een langere termijn, meer duurzaamheid, een stip aan de horizon.”
Dat is tegelijk ook het grootste verwijt dat de directeur van de Friese jeugdhulp maakt ten aanzien van het management van grote organisaties tegenwoordig. “We zijn vaak te dwangmatig. Alles is gericht op controle- en beheersingsmechanismen. Als er bijvoorbeeld een probleem is met de werkplanning, moeten we daar gelijk een duur ICT-programma voor aanschaffen dat vervolgens weer voor een hoop frustratie en nieuwe ellende zorgt. Terwijl het echte probleem hem gewoon zit in slordigheid van mensen. We willen te snel maar ‘iets’ doen, direct een oplossing.”
Alles moet tegenwoordig snel
In zijn werk bij Stenden begeleidt Anthonio in de Kenniskring meerdere promovendi en geeft les aan studenten. Ook daar pleit hij er voor om wat vaker “aandachtig niets te doen”. “Alles moet tegenwoordig maar snel, ik zou willen dat ook managers meer tijd nemen voor hun innerlijke rust en ruimte bieden aan reflectie op het eigen proces.”
Het is die menselijke maat, die Anthonio in veel organisaties waar hij komt zo mist. “We moeten oppassen dat we niet in een soort vervreemdingsproces terecht komen, waar systemen als het ware de macht overnemen, managers zich schamen voor de procedures en het personeel vervolgens machteloos staat. Dan krijg je dat medewerkers zich naar de cliënten gaan verontschuldigen voor het systeem: ‘Sorry, maar u kan zich op deze manier niet inschrijven’. Maar het leven is niet statisch, het is vloeibaar, daar moeten we dan ook op inspelen.”
In zijn werk op Stenden leidt Anthonio hogeschool-breed de managers en leiders van de toekomst op. “Ik ben co-promotor van een aantal promovendi en ik geef les aan studenten, maar ook aan stafmedewerkers. Ik geef training in persoonlijk leiderschap. Je merkt ondertussen dat de hele top-down benadering in het bestuurlijk Nederland ondertussen aan het afbrokkelen is. Maar we weten vaak niet hoe het anders kan. Deze ontwikkelingsfase biedt veel ruimte voor nieuw leiderschap en horizontaal organiseren.”
De mens moet centraal staan
Volgens Gabriël Anthonio moeten mensen met eindverantwoordelijkheid in grote organisaties afstappen van het neurotische gedrag om alles onder controle te houden. “Het is schijncontrole, ja theater. Je merkt dat ik er wat cynisch op reageer.” De afbrokkeling van deze vorm van bestuur, terug naar een model waar meer “in sociale verbanden, van nog voor de industriële revolutie,” stemt de Stenden-lector dan ook meer hoopvol.
“Als bestuurder in een organisatie moet je niet meteen problemen oplossen met maatregelen. Neem de tijd om aandachtig niets te doen, zonder de ander te verwaarlozen of risico’s uit het oog te verliezen. Spoor medewerkers daarbij aan hun persoonlijk leiderschap te laten zien. Niet de procedures, maar de mens zelf moet centraal staan. Als je die aandacht en ruimte biedt zie je al snel dat dit positief uitwerkt.”
