Niet slim en niet snel genoeg
Bij de Lisbon Council in Brussel, de ‘Kennisland-achtige’ denktank van Europa was Van Rompuy dit jaar de spreker voor de Guglielmo Marconi Lecture. Hij wond er geen doekjes om. De president is niet content over hoe het Europa als kenniscontinent vergaat. En dat terwijl wij zoveel sterke punten hebben die Europa tot de kenniskrachtbron van de wereld zouden moeten maken.
Een ware Europeaan
Van Rompuy herinnerde allereerst aan Marconi zelf. “Hij was een ware Europeaan. Half Italiaans, half Brits. Een typische ‘homme éclairé’. Uitvinder, entrepreneur, diplomaat, researcher, doorbraakdenker, allemaal tegelijk. Grote revoluties in de technologie zijn aan hem te danken.”
“Daarbij is het bijzonder, dat hij niet iets volslagen nieuws bedacht. Hij combineerde op uiterst vernuftige wijze bestaande technische inzichten en activiteiten tot een geheel nieuw concept. Dat is het ware genie. Iemand die in staat is tussen allerlei losse punten een geheel nieuwe lijn te trekken, waardoor je iets ziet dat niemand daarvoor ooit voor mogelijk hield.”
Voor het Europa van honderd jaar later vindt Van Rompuy dit wezenlijk. “Deze mindset is van belang.” Het doen van research is meer dan het zoeken naar het onbekende in de wetenschap. Ook het bestaande in kennis en innovatie zeer slim en onverwacht om te zetten in iets nieuws, is een vorm van wetenschapsbeoefening die aangemoedigd moet worden.
Innovatie niet alleen in laboratoria
“Everyday innovation” en pioniersgeest verdienen daarom veel meer aandacht en steun. “Innovatie gebeurt niet alleen in laboratoria van knappe wetenschappers.” In elk bedrijf en elke kennisomgeving moeten elke dag nieuwe dingen uitgeprobeerd en toegepast worden. Het gaat er om concreet te maken wat als idee ontstaat en dat waar mogelijk om te zetten in nieuwe producten, organisatievormen en diensten.
“Het probleem is helder: het gat in vindingrijkheid en competitiveness tussen de EU en de USA groeit sinds de kredietcrisis weer. We gaan weer meer achterop raken. Waar het meest? Op twee cruciale aspecten: als eerste de vertaling van research en development in concrete producten en diensten. Ten tweede de slimme inzet, ontwikkeling en toepassing van alles wat met ICT samenhangt. We zijn niet slim en niet snel genoeg.”
Bij ICT was Europa top of the bill. Het internet is ontstaan dankzij CERN. Marconi ‘bedacht’ het radioverkeer en daar ontstond een compleet nieuwe industrie en cultuur van communicatie uit. “Nu lopen wij achter. We doen op dit ICT-terrein te weinig aan de infrastructuur daarvoor. Te weinig aan de digitale skills van onze mensen. En te weinig aan de E-organisatie van onze diensten en bedrijven.”
R&D essentieel, maar niet genoeg
Toen spoot het eruit bij de altijd zo bedachtzame Belg: “This is a disgrace!” De technologische revoluties die Europese kennis mogelijk heeft gemaakt, worden door anderen omgezet in nieuwe bedrijven en producten. “Waarom hebben wij dit laten wegslippen? Bij ons stagneerden de bedrijven die elders in de wereld juist extra stevig groeiden dankzij slimme ICT-inzet.”
Ook bij R&D was Van Rompuy ‘blunt’. “Wij zijn wereldklasse in de wetenschap. Zie de Nobelprijs van Peter Higgs en hoe dit door ons CERN wordt uitgewerkt. Maar anderen hebben van hun uitkomsten, zoals het internet nieuwe producten en industrieën gemaakt.” Dit betekent dat R&D essentieel is, maar op zichzelf niet genoeg voor “de doorbraken die nu nodig zijn voor de nieuwe producten en diensten van morgen en de welvaart van overmorgen.”
Van Rompuy noemde één concreet voorbeeld: het grafeen van Nijmeegse Nobelwinnaar Andre Geim en Spinoza-winnaar Mikhail Katsnelson. “Wij investeren nu grootscheeps in key enabling technologies, zoals grafeen. Er gaat €1 miljard EU-geld naar zowel de R&D als de innovatieve projecten voor nieuwe toepassingen. We moeten veel meer werken met geïntegreerde benaderingen dan met het opstarten van losse programma’s.”
Meer focus op ICT in onderwijs
Met lichte spot zei Van Rompuy dat zijn alarmboodschap één voordeel had. “Het goede nieuws is dat we weten wat we moeten doen. Op alle kernpunten weten we wat nodig is om Europa weer aan de top te brengen en we weten wat ons afremt dat te bereiken. Dat vormt mij to do list voor de digitale economie.”
“Het is van belang dat iedereen beseft dat die landen en regio’s die ondanks de crisis zijn blijven investeren in R&D en innovatie minder zwaar door de gevolgen van de crisis zijn getroffen en ook sneller de weg omhoog gevonden hebben. Dit doet de Europese Unie zelf nu ook. Terwijl alle onderdelen van de meerjarenbegroting moeten bezuinigen of pas op de plaats maken, gaan de investeringen in kennis met veertig procent omhoog.”
Van Rompuy benadrukte in dit verband e-Education via open onderwijsaanbod, MOOCs en andere methodieken van digitale kennisdeling. “Juist met de enorme jeugdwerkloosheid van nu zijn acties om de skills van mensen te moderniseren extra nodig. Met schrik stelde ik vast uit de meest recente cijfers dat twee derde van de schoolkinderen in Europa in onvoldoende IT-georiënteerde scholen les krijgt. Op negen van de tien banen in 2015 zijn echter digitale skills essentieel. En in 2015 komen we 900.000 ICT’ers te kort in de bedrijven en organisaties in de EU, terwijl we zoveel jonge mensen zonder werk hebben.”
Over twee weken heeft Van Rompuy een topconferentie bijeengeroepen van de regeringsleiders van de EU waarin het thema innovatie en de digitale agenda het hoofdonderwerp vormt. De Lisbon Council riep hem op niet alleen goed te vergaderen daar, maar vooral te komen met ‘bold conclusions’.
