Ongewoon moeilijke jeugd
De combinatie van een licht verstandelijke beperking (LVB) en jeugdcriminaliteit is een interessante vindt lector ‘LVB en jeugdcriminaliteit’, Hendrien Kaal. Als lector voelt zij zich geroepen om nieuw licht te laten schijnen op deze problematiek. “En misschien verdienen jong volwassenen met een LVB wel een aangepaste behandeling in het strafrecht.”
In haar lectorale rede op 7 november stelt Hendrien Kaal: “De Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming pleitte in 2011 voor invoering van een jongvolwassenenstrafrecht voor de groep jongeren van 18 tot 24 jaar, onder meer als reactie op recente inzichten uit de ontwikkelingspsychologie en neurobiologisch onderzoek dat er binnen die groep doorgaans sprake is van een nog onvoltooide emotionele, sociale, morele en intellectuele ontwikkeling.”
Nieuw adolescentenstrafrecht
“Inmiddels is een wetsvoorstel voor een adolescentenstrafrecht op 4 juni door de Tweede Kamer aangenomen. In dit wetsvoorstel is onder meer bepaald dat de rechter bij adolescenten in de leeftijd van 18 tot 23 jaar gelet op de persoonlijkheid van de verdachte of de omstandigheden waaronder het feit is begaan, ervoor kan kiezen een straf of maatregel uit het strafrecht voor jeugdigen op te leggen. Het wetsvoorstel beoogt daarmee gevolgen te verbinden aan de ontwikkelingsfase van de jongvolwassene. Dit is voor jongvolwassenen met een LVB van groot belang.”
Volgens lector Kaal hebben mensen met een licht verstandelijke beperking onder meer:
– “beperkingen in hun denken, waardoor ze vaak minder kunnen met de aangeboden informatie en minder op zoek gaan naar nieuwe informatie;
– een achterstand in taalbegrip; hun taalgebruik lijkt soms wel adequaat, ook als begrippen niet echt goed begrepen worden; het niet verbaal kunnen uiten van emoties kan ertoe leiden dat deze minder makkelijk beheerst worden;
– moeite met het begrip van symbolen als tijd, geld en getallen. Dit versterkt problemen met praktische vaardigheden, zoals geld, administratie en reizen;
– moeite met de sociale informatieverwerking; ze zijn daardoor minder goed in staat te kiezen voor een adequate (assertieve) manier van handelen in plaats van een agressieve of passieve manier;
– moeite met sociale relaties, niet zelden omdat men moeite heeft zich te verplaatsen in het perspectief van een ander.”
Samenhang, maar hoe
Dit alles leidt ertoe dat deze jongeren – als gevolg van hun beperking – relatief sneller in contact met justitie komen. Onderzoek laat zien dat een groot deel van de jongeren met een maatregel tot plaatsing in een inrichting voor jeugdigen (PIJ-maatregel) een licht verstandelijke beperking heeft. In de periode 1995-2005 had niet minder dan 39% van de PIJ-jongeren een IQ onder de 85. Hoe de beperking en de jeugdcriminaliteit exact samenhangen, is een onderwerp van wetenschappelijke discussie.
Reden genoeg voor het lectoraat LVB en jeugdcriminaliteit om nieuwe kennis over dit thema te genereren. Hendrien Kaal: “De afgelopen periode is gewerkt aan onderzoeken naar een groot aantal thema’s: de herkenning van LVB door middel van een screeningsinstrument, de beslissing omtrent aangifte van geweld, de werkalliantie tussen reclasseringswerkers en jeugdige delinquenten met een LVB, specifieke kenmerken van delinquente meisjes met een LVB, huisvestingsproblematiek van adolescente reclasseringscliënten met een LVB.”
“Als we oude en nieuwe kennis verzamelen over jongeren met een LVB en crimineel gedrag, zullen we wellicht ook anders met hen kunnen en willen omgaan”, concludeert Kaal in haar rede. “In een maatschappij waarin steeds meer van mensen wordt verwacht dat ze hun eigen boontjes doppen, die in toenemende mate bepaald wordt door technologie en regelgeving, waar een diploma een noodzakelijke maar niet voldoende voorwaarde is voor een baan, en waar in toenemende mate flexibiliteit wordt vereist van werknemers, is het niet verbazingwekkend dat er steeds meer mensen zijn die buiten de boot vallen. Vooral onder de mensen met een IQ onder de 85 zal er een toenemend aantal mensen zijn die niet aan de maatschappelijke verwachtingen voldoen en zich niet zonder hulp staande weten te houden.”
