Van ‘Fremdkörper’ tot echte impact

Zijn carrière als lector HRM is volgens De Lange grofweg in twee periodes op te delen. “In de eerste periode, van 2006 tot 2010, ging het er als eerste om, om het onderzoek in het HBO tot ontwikkeling te brengen. Docenten moesten het kunstje leren van het doen van onderzoek. Dat deed je met de docenten in de kenniskring, maar dat stond nogal los van het onderwijs. Daardoor was het lectoraat in die eerste periode een ‘Fremdkörper’ binnen de academie. Leuk voor mensen in de kenniskring, maar verder met weinig impact.”

Geen vastomlijnd onderzoeksplan

“Daarom heb ik voor de tweede periode geen vastomlijnd onderzoeksplan gemaakt. Ik ben veel meer verkennend gaan kijken hoe ik de verbinding kon leggen tussen onderzoek en onderwijs. Dat was heel uitdagend. Waar kon ik onderzoeksopdrachten neerleggen in het curriculum? En tegelijk daarmee de verbinding leggen met de praktijk? Minoren zijn daar ideaal voor. Bij Avans duren deze een half jaar en heb je de ruimte om met grote groepen studenten onderzoeksprojecten uit te voeren.”

Een ander voorbeeld is de HRM-Praktijkmonitor die De Lange introduceerde in het stagejaar van derdejaarsstudenten en die inmiddels door de HRM-opleidingen van veel hogescholen is overgenomen. “Het is een verkenning naar hoe het vak van HR-professionals zich ontwikkelt. In het tweede jaar dat we dat deden is er door vijf hogescholen meegedaan, nu doen er al negen hogescholen mee. Daarmee hebben we een hele grote basis voor longitudinaal onderzoek.”

Lectoren hebben elkaar in die samenwerking goed gevonden. Die samenwerking is niet altijd natuurlijk. De Lange: “Ik heb begrepen dat de HRM-opleidingen in Nederland daarin een voorbeeldfunctie innemen. De meeste lectoren kenden elkaar al en zijn al in een vroeg stadium gaan samenwerken.” Daan Andriessen merkt op: “Volgens mij gaat het alleen bij de opleidingen Social Work op dezelfde manier.”

HBO-onderzoek laten zien

De Lange geeft als ander voorbeeld een tweejaarlijkse landelijke conferentie die door de gezamenlijke lectoren wordt georganiseerd in analogie met een congres van hoogleraren HRM. “We doen dat in de jaren dat zij geen conferentie hebben, dus om en om. In tegenstelling tot hun conferentie is het onze Nederlandstalig en ligt de focus op praktijkgericht onderzoek.”

Het is een van de manieren om als hogeschool te laten zien welk onderzoek er wordt gedaan; aan elkaar en ook aan het werkveld. “Ons HRM netwerk werkt ook samen met PW de Gids. We hebben afgesproken dat eens per twee maanden een van de lectoren uit het netwerk een bijdrage levert.” Zo bevorderen we de zichtbaarheid van het HBO-onderzoek.

Onderzoek doen, dat onderzoek zichtbaar maken, de verbinding leggen met het onderwijs, het is een taakomschrijving waar je bijkans drie fulltime functies voor zou kunnen inruimen. Willem de Lange constateert echter iets anders. “Het merendeel van de lectoren werkt nog steeds parttime. Zo heeft bijvoorbeeld Avans geen fulltime lectoren en de lectoren krijgen geen vaste aanstellingen. Dat is in het verleden wel gebeurd, zoals in mijn geval, maar nu krijgt helaas niemand dat meer.”

Tendens naar grotere aanstellingen

Daan Andriessen heeft net zijn vaste aanstelling bij Inholland verruild voor een lectoraat met een tijdelijke aanstelling bij de Hogeschool Utrecht. Als één van de initiatiefnemers van de nieuwe beroepsvereniging voor Lectoren ziet hij wel iets veranderen. “Er is wel een tendens naar grotere aanstellingen. Bovendien moeten lectoren nu allemaal gepromoveerd zijn en is er veel meer sprake van focus en clustering van onderzoek op hogescholen.”

Dat is een tendens die De Lange verwelkomt. “Mijn ideale model is dat er expertisecentra zijn met één lector als primus inter pares. Die zou dan een full time of bijna full time aanstelling moeten hebben en een vast dienstverband, waardoor hij of zij kan zorgdragen voor de continuïteit, en daar omheen lectoren met een tijdelijk dienstverband. Volgens mij hebben ze op de Hanzehogeschool een model wat daar op lijkt.”

Een van de positieve aspecten van het lectoraat op hogescholen is de stimulans die er vanuit gaat om docenten te laten promoveren. “Hogescholen hebben zich ten doel gesteld om meer gepromoveerde docenten voor de klas te hebben. Lectoren kunnen daar een grote rol in spelen, als co-promotor. Dan moet je als lector gepromoveerd zijn. Je kunt daar immers niet iemand in begeleiden als je die wereld niet kent en zelf niet bent gepromoveerd.”

Nadruk op onderzoek toch wat doorgeslagen

Toch is de nadruk op onderzoek in het HBO niet alleen maar positief. Daan Andriessen constateert dat het misschien toch wat is doorgeslagen. “In 2010 is er met de affaires bij onder meer Inholland een kleine ramp gebeurd. Het idee is ontstaan dat studenten in het HBO moeten afstuderen op een onderzoek. De reactie op die affaires is dat de hogescholen zich daar bijna volledig op zijn gaan richten terwijl dat helemaal niet het geval is.”

“Uit angst voor de accreditaties zijn hogescholen afstuderen als onderzoeksprojecten gaan inrichten,” stelt Andriessen. “Terwijl we nog altijd in het HBO mensen opleiden om zo goed mogelijk aan beroepsbeoefening te doen en daarbinnen moeten zij ook onderzoekscompetenties hebben.”

Willem de Lange beaamt dat. Hij ziet ook dat daar onder het beleid van minister Bussemaker gelukkig weer meer aandacht voor is gekomen. “Het gaat niet alleen om onderzoeksvaardigheden, maar ook om een onderzoekende houding: de reflective practitioner. Als je als student een onderzoekende, lerende en kritische houding hebt, leer je ook weer gemakkelijk nieuwe vaardigheden aan. De Vereniging Hogescholen denkt ook in die richting van attitudevorming. Dat is een ontwikkeling die ik met veel plezier zie.”

Nog geen enkele staking

Inmiddels is de groep met lectoren gegroeid tot zo’n zevenhonderd en in de plannen van Bussemaker zal dat aantal de komende jaren nog fors toenemen. Niet voor niets is er onder meer op initiatief van Daan Andriessen nu een beroepsvereniging. De Vereniging van Lectoren is met nadruk geen vakbond. “Jullie hebben nog geen enkele staking georganiseerd,” constateert Willem de Lange lachend.

Andriessen: “Ons primaire doel is bijdragen aan de kwaliteit van praktijkgericht onderzoek.” En met name op het gebied van profilering is er nog een wereld te winnen. “Ik sprak laatst een wetenschapsjournalist die zei ‘Goh, ik heb gehoord dat het HBO ook onderzoek doet’.”

Er is derhalve nog een wereld te winnen voor het onderzoek in het HBO. Voor Willem de Lange zit zijn rol in dat proces er bijna op. In september neemt de Avans-lector in Breda afscheid met een door hem georganiseerd symposium. “Ik ben blij dat ik een bijdrage heb kunnen leveren aan de acceptatie van onderzoek bij Avans. Toen we begonnen merkte ik dat veel docenten uitermate sceptisch waren. Inmiddels is het volledig geaccepteerd.”

Willem de Lange nam op 7 september afscheid als lector bij Avans Hogeschool