Tijdelijk geld maakt risicomijders
“Afgelopen week barstte de discussie los over tijdelijk geld in de wetenschap. Het is een onderwerp dat de academische gemeenschap verenigt. Van vakbonden als de VAWO tot de belangenbehartiger van universiteiten, de VSNU, allen benadrukken hoe er in Nederland wordt omgesprongen met academisch talent als de gevolg van de inrichting van de wetenschapsfinanciering. Ook voor promovendi heeft de constante strijd om de volgende, tijdelijke beurs grote consequenties.
Het is voor promovendi frustrerend hoezeer hun carriere afhangt van het krijgen van beurzen. De competitie tussen jonge academici is zeer groot, aangezien het aanblijven op de universiteit na de promotie voor velen een utopie is. Eén van de wegen die leidt naar een dienstverband, is het binnenhalen van beurzen. Belangrijk is dat promovendi hier al tijdens hun promotietraject op voorsorteren.
Niches niet gefinancierd
De onzekerheid die het binnenhalen van beurzen met zich meebrengt, maakt dat jonge academici bijna gedwongen kiezen voor risicomijdend gedrag. Het lijkt er immers sterk op dat de overheid inzet op en de voorkeur geeft aan onderwerpen met een direct resultaat. Het liefst in het volgende kwartaal, bij wijze van spreken. Andere financiers, zoals het bedrijfsleven, hebben hier eveneens baat bij. Als gevolg van de kaders die de praktijk stelt, wordt er eerder gehoor gegeven aan de wensen van de geldschieter dan aan de intellectuele nieuwsgierigheid. Geld voor vernieuwende projecten is vanuit de overheid in afnemende mate beschikbaar.
Veel jonge onderzoekers worden aangetrokken tot mainstream onderwerpen omdat niches niet gefinancierd worden. Natuurlijk kan ook praktijkgericht onderzoek vernieuwend zijn en leiden tot baanbrekende ontdekkingen. Maar fundamenteel onderzoek en de eigen intellectuele nieuwsgierigheid volgen is steeds lastiger, terwijl juist het bestaansrecht van de wetenschap besloten ligt in het doen van ontdekkingen die decennia of zelfs eeuwen in de maak zijn en nog langer houvast geven.
Bepalend beeld
Onderzoeken die dit teweeg brengen zijn veelal fundamenteel, kennen geen projecttijd. De tijdelijkheid van projectgeld beperkt dit. Doordat de promovendi van nu dit ondervinden zal dit bepalend kunnen blijken voor de wetenschap in Nederland op de langere termijn. Het gebrek aan vrijheid doordat er voor iedere cent geknokt moet worden, de onzekerheid over de toekomst en de frustratie die een afgewezen beursaanvraag kunnen meebrengen, zullen talentvolle academici gedemotiveerd de universiteit doen verlaten. Deze manier van selecteren zorgt er zo dan niet voor dat alleen de allerbeste academici overblijven.
De tijdelijkheid van onderzoeksgeld en de constante competitie voor een nieuwe beurs maakt van wetenschap een individuele strijd die haaks staat op de academie als levende gemeenschap. Ronald Reagan zei over de financiering van de wetenschap: “De overheid is er niet om intellectuele nieuwsgierigheid te subsidiëren.” Een fundamentele denkfout. Door enkel projecten van tijdelijk geld te voorzien, doen we de maatschappij onrecht. Begrip van wat de academie is en welk publiek goed het dient, lijkt in zo’n wijze van financiering te ontbreken. De wetenschap, en zeker jonge, talentvolle academici, zijn gebaat bij structurele financiering. Laten we dus ook weer investeren in nieuwsgierigheid om straks ook onverwachte ontdekkingen te kunnen vieren.”
Daniëlle van Osch en Eduard Schmidt promoveren bij het instituut Bestuurskunde van de Universiteit Leiden en zijn actief bij het Promovendi Netwerk Nederland (PNN)
