Toverdrank voor de samenleving

In zekere zin echode de speech van Dijkgraaf die van Sander Dekker die hem in de Domkerk voorging. “Wetenschap heeft als hoger doel het delen van zijn waarden: waarheid, begrip, nuance en onzekerheid. Het is een toverdrank die we desnoods als homeopathisch middel door het water van de samenleving zouden moeten verspreiden.”

Plicht om kennis te delen

De plicht om je kennis te delen teneinde de maatschappij beter te maken. Zo eindigde het verhaal van Dijkgraaf met een moreel appel zoals ook Dekker dat had gedaan. Bij Dijkgraaf volgden dat appel echter op een verhaal waarin de directeur van het IAS op Princeton zijn zorg uitsprak over het gebrek aan vertrouwen dat er momenteel in de wetenschap lijkt te zijn.

“Engeland heeft het wel even gehad met experts, klonk het uit de mond van een politicus die nota bene alumnus was van Oxford,” sprak Dijkgraaf over Michael Gove, één van de voorstanders van de Brexit. “Nu heeft de academie altijd wel een gespannen relatie gehad met de samenleving,” nuanceerde Dijkgraaf vervolgens. “Juist dat zelfverkozen isolement had uiteindelijk als doel om maatschappelijk nut te hebben.”

Dijkgraaf riep in Utrecht de politiek op om de wetenschap dat isolement meer te gunnen. “Ten eerste geen kwaad doen,” zoals in de Eed van Hippocrates ook staat, zouden ook politici en bestuurders ter harte mogen nemen waar het de wetenschap betreft. “Verbeelding en weetgierigheid. De universiteit is de belichaming van nut door nieuwsgierigheid,” zag Dijkgraaf.

Nieuwsgierige universiteit onder druk

Juist die nieuwsgierige universiteit staat onder druk nu investeringen voor de lange termijn gedreven door economische zekerheid vaker plaats maken voor behouden, korte termijn investeringen. En dat is kwalijk, vindt Dijkgraaf die aan de hand van een voorbeeld uit de levenswetenschappen de waarde van die fundamentele wetenschap illustreerde.

“We hebben de afgelopen eeuw een enorme groei in onze levensverwachting gezien puur door de ontwikkelingen in de levenswetenschappen. We zijn zelfs al zo ver dat we onze genetische code kunnen herschrijven. En dat komt allemaal voort vanuit de fundamentele vragen die wetenschappers hadden over de aard van het leven.”

De wetenschap is daarmee werkelijk een publiek goed en Dijkgraaf betreurt het dan ook dat we in een kritieke fase van publieke financiering zijn gekomen. “In de investeringen in onderzoek verdwijnt ongebonden onderzoek steeds vaker onderaan de streep. En dat raakt vooral de jonge onderzoeker. We hebben met een steeds meer geringe bereidheid te maken van de samenleving om te betalen voor ongebonden onderzoek.”

Juist daarom pleit Dijkgraaf voor meer engagement bij de wetenschap. “Niemand is in betere positie dan wetenschappers zelf om te laten zien wat de waarde is. We hebben minder excuses dan ooit om onze verhalen te delen. We zullen nu vol vuur en vlam voor het onderzoek moeten gaan staan.”