Elsevier remt Open Access in contract

Grootste uitgever maakt open access zo onaantrekkelijk mogelijk

Nieuws | door Sicco de Knecht
22 maart 2017 | ScienceGuide heeft de hand weten te leggen op de open access overeenkomst tussen Elsevier en de universiteiten. In de afspraken tussen partijen doet de uitgever er alles aan om de weg naar open access zo lang en onaantrekkelijk mogelijk te maken. De instellingen betalen een open access fee (boete) voor meer open access artikelen die alleen in tijdschriften met lage impactfactor geplaatst kunnen worden.
Closed gate open access Elsevier
Open access heeft nog een lange weg te gaan.

Gezamenlijk mogen de Nederlandse instellingen over een periode van drie jaar maximaal 3600 artikelen onder de open access regels publiceren. Dit mag alleen mits de auteur verbonden is aan een Nederlandse instelling en slechts in een fractie van de titels die Elsevier uitgeeft. Elsevier is er in geslaagd de deal zo onaantrekkelijk te maken dat het open access ‘experiment’ gedoemd lijkt te mislukken.

For English click here.

Dat blijkt uit het uitgelekte contract dat de universiteiten en Elsevier gesloten hebben voor de periode 2016 – 2018. In september 2016 diende oud-bibliothecaris Leo Waaijers, in navolging van een eerder WOB-verzoek van student Amos Keestra, een WOB-verzoek bij de Nederlandse universiteiten. Hierin vroeg hij de instellingen de nieuwe contracten met alle uitgevers, ditmaal inclusief een open acces paragraaf, openbaar te maken. De hoorzitting vond vandaag plaats.

Lees verder: een eerdere uitgebreide samenvatting van ScienceGuide over de WOB-verzoeken.

De contracten van acht van de tien uitgevers zijn inmiddels openbaar (Google Drive). En alhoewel de universiteiten (behalve de Universiteit van Amsterdam) eveneens bereid zijn gehoor te geven aan de rest van het WOB-verzoek, tekenden Elsevier en Springer bezwaar aan tegen openbaarmaking van hun contracten. Hun grootste zorg was dat de clausule met de afspraken over open access algemeen bekend zou worden. Dit zou volgens Elsevier zijn internationale onderhandelingspositie schaden, zowel ten opzichte van de klanten als de concurrentie.

Die gewraakte ‘pilotparagraaf’ ligt nu op straat. Deze schetst een wrang beeld van de afspraken, die de universiteiten hebben weten te bevechten met de grootste uitgever Elsevier. Onder ernstige restricties mogen louter ‘corresponding authors’ (vaak de eerste of laatste auteur) die geaffilieerd zijn aan Nederlandse instellingen open access publiceren in een select aantal van de meer dan 2000 tijdschriften van Elsevier.

Tegelijkertijd voert de uitgever een prijsverhoging door in 2017 en 2018 van respectievelijk 2,5% en 2.0% van de €11.697.147,38 van 2016, die de gezamenlijke instellingen in rekening wordt gebracht. Auteurs van open access artikelen hoeven geen verwerkingskosten (kosten voor publicatie) te betalen. Dat zit bij de prijs inbegrepen. Voor de rest van de tijdschriften behoudt Elsevier zich dit recht alsnog wel voor. Aan het eind van de contractstermijn bepalen partijen of de pilot de moeite waard is geweest.

De kleine lettertjes van open access pilot

Elsevier noemt de afspraken in het contract een pilot. Van 2016 – 2018 ‘experimenteren’ de uitgever en de instellingen met open access. Dit gebeurt onder hevige restricties die opgezet lijken te zijn om auteurs vooral te ontmoedigen. Een van de restricties is dat de ‘corresponding author’ van het artikel aan een Nederlands instituut geaffilieerd moet zijn. De instellingen moeten hier zelf op toezien.

Daarnaast bevat de lijst van tijdschriften die in aanmerking komen slechts een fractie van de totale portefeuille van Elsevier, en zijn het bepaald niet de prominente titels. Een snelle scan van de journals doet het oog vallen op obscure titels als: Clinical Genitourinary Cancer, International Journal of Coal Geology en Ticks and Tick-borne Diseases, en zelfs een paar Duitse en een Poolse publicatie. Prominente titels als The Lancet, Journal of Financial Economics en Cell, vlaggenschepen van Elsevier, ontspringen voorlopig de dans.

Vind hier de open access paragraaf van het contract.

Dat het geen storm loopt bij wetenschappers om open access bij Elsevier te publiceren blijkt uit de cijfers. Het contract staat toe om in totaal 3600 artikelen te publiceren in drie jaar (600 in 2016, 1200 in 2017 en 1800 in 2018).  Volgens website openaccess.nl publiceerden Nederlandse wetenschappers in 2016 in totaal 382 open access artikelen (64%) bij Elsevier. In 2017 zijn dat er tot op heden 57, maar deze telling kan achterlopen. Dat er tot aan eind 2018 nog 3161 artikelen bij komen valt nog maar te bezien.

Gissen naar de motieven achter remming open access

Saillant detail is de positie van de Universiteit van Amsterdam (UvA) in deze kwestie. Als enige van het VSNU consortium nam deze instelling een andere positie in tijdens de WOB-procedure. Waar alle andere universiteiten al hun contracten met Elsevier openbaar wilden maken, exclusief de pilotparagraaf, wilde de UvA het contract openbaren exclusief de prijzen – en dus wel met de pilotparagraaf.

Elsevier gaf tijdens de hoorzitting te kennen tegen openbaring van beide onderdelen, alsmede de gehele correspondentie voorafgaande aan het contract bezwaar aan te tekenen. Dat is nu dus, nog voor er een uitspraak is, een verloren zaak.

Altijd op de hoogte zijn van het laatste kennisnieuws, schrijf je in voor de Nieuwsbrief.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK