Weinig vertrouwen in DUO bij verlagen collegegeld
Gisteravond werd het eerste wetsvoorstel van minister Van Engelshoven in de Kamer besproken. Het gaat om het halveren van het collegegeld voor eerstejaarsstudenten en voor de eerste twee jaar van de lerarenopleidingen. De wet lijkt op een ruime meerderheid te kunnen rekenen, alleen de PVV was uitgesproken tegen het wetsvoorstel, omdat gevreesd werd dat het aanzuigende werking heeft voor met name Britse studenten.
In de schriftelijke behandeling hadden Kamerleden al kritische vragen gesteld over onder andere de uitvoerbaarheid van het wetsvoorstel. De inbreng van de Kamer was op een paar Kamerleden na niet heel uitgebreid. De Kamer wil nu wel dat drie jaar na de invoering gekeken wordt wat het effect is op het leenbedrag van studenten en of er daadwerkelijk meer studenten in het bijzonder aan de lerarenopleidingen gaan studeren.
Hoe eerlijk is het leenstelsel?
Roelof Bisschop, (SGP) wiens partij deze week honderd jaar bestaat kon deze maatregel van het kabinet niet rijmen met de invoering van het leenstelsel. “De regering kiest ervoor om kinderen van topinkomens evenveel steun te verlenen als studenten die door het leenstelsel extra in de knel zijn gekomen. Laat ik maar eerlijk zijn: de SGP slaagt er nog niet in, ondanks haar eerbiedwaardige leeftijd van honderd jaar, om dat echt te begrijpen. We gunnen elke student een lastenverlichting, maar sommige studenten hebben toch echt meer steun nodig dan andere.”
De SGP vroeg zich daarom of dit wetsvoorstel wel eerlijk was. “Is het eerlijk om iedereen evenveel te geven, als sommigen het geld eigenlijk niet nodig hebben, terwijl anderen juist chronisch tekortkomen?”
Uitgebreidere kritiek op het wetsvoorstel kwam van de SP. Frank Futselaar had extra spreektijd aangevraagd om zijn bezwaren nog maar eens uiteen te zetten. Hij vroeg zich af of dit wetsvoorstel niet een bevestiging was van de kritiek op het leenstelsel. “Bij de invoering van het leenstelsel stelden de voorstanders dat de invoering de toegankelijkheid van het onderwijs niet in gevaar zou mogen brengen. Toch krijgen we nu een voorstel gericht op het weghalen van financiële drempels, die er kennelijk toch zijn. Kan de SP daaruit opmaken dat dit kabinet van mening is dat er wel financiële drempels zijn ontstaan bij de invoering van het leenstelsel?”
De minister wilde met deze maatregel vooral de toegankelijkheid waarborgen van het hoger onderwijs, zo bleek uit haar antwoorden en verwees daarbij naar een niet nader genoemd onderzoek. “Het doel van deze maatregel is om mensen over de drempel te helpen in het hoger onderwijs. Uit onderzoek weten we dat het vooruitzicht van een substantiële verlaging in dat eerste jaar wel degelijk helpt”
Zorgen om DUO
Paul van Meenen (D66) keek met zorg naar de taken die DUO erbij krijgt met het verlagen van het collegegeld. “Op dit moment is de DUO-website tijdelijk uit de lucht vanwege het installeren van een nieuw ICT-systeem. Dat men daar een maand nodig heeft om een nieuw ICT-systeem te implementeren zegt op zich al iets en het is bekend dat zich bij DUO nog weleens problemen voordoen. Ik maak me dan ook een beetje zorgen of deze wetswijziging op korte termijn niet te veel op het bord van DUO legt.”
De VVD, bij monde van Judith Tielen was minder gelukkig met het feit dat de leensystematiek van DUO nog niet aangepast is op het verlaagde collegegeld. “In het voorstel lezen we dat DUO voor het komende jaar nog niet in staat is om de maximering van het te lenen bedrag voor de genoemde doelgroepen naar beneden te brengen. Dit kan het nadelige effect hebben dat studenten meer lenen dan nodig is. Welke problemen voorziet de minister met betrekking tot aan de ene kant de uitvoering bij DUO en aan de andere kant ten aanzien van de studenten?”
DUO is een ICT-organisatie geworden.
Ook Frank Futselaar had zorgen op het punt van DUO. En hij vroeg aan de minister of zij garant wil staan als de behandeling in de beide Kamers langer duurt dan verwacht of er andere problemen ontstaan bij de implementatie van de wet.
Van Engelshoven poogde de Kamer op dit punt gerust te stellen. “Vanaf mei gaan, vooruitlopend op de invoering, de machtigingen al de deur uit. Op de machtiging die studenten krijgen, zal dus ook het verlaagd collegegeld staan. Mocht dit wetsvoorstel onverhoopt niet worden aangenomen dan mogen studenten daar natuurlijk niet de dupe van worden. Dan gaan zij het komende jaar toch gewoon dat gehalveerde collegegeld betalen en worden de instellingen gecompenseerd. Dat is een risico dat wij hebben moeten nemen om dit tijdig te doen, maar ik merk vanavond in uw Kamer al dat de maatregel dusdanig op draagvlak kan rekenen dat ik me daar niet heel grote zorgen over maak. Maar we hebben er wel degelijk over nagedacht.”
Een bewustere keus afdwingen bij de student
Wat betreft maximaal lenen was volgens de minister de kou grotendeels al uit de lucht. “Het bedrag dat studenten kunnen lenen, staat niet meer standaard op maximaal. Dat hebben we al eerder aangepast om ervoor te zorgen dat studenten een bewustere keuze gaan maken.”
GroenLinks, de partij die ook de invoering van het leenstelsel mogelijk maakte, wilde dat dit wetsvoorstel gewijzigd werd ten gunste van de aanvullende beurs. Zihni Özdil deed daar een voorstel toe. “Mijn vraag is of het niet nóg beter zou zijn om in dit wetsvoorstel te kiezen voor een iets lagere generieke korting op het collegegeld, van bijvoorbeeld €500 in plaats van €1.000, en het geld dat daarmee vrijkomt toe te voegen aan de aanvullende beurs. Zou dat de boel niet nóg beter maken voor de toegankelijkheid?”
De minister gaf toe dat dit een optie zou zijn geweest maar dat dit volgens haar inschatting geen effect zou hebben gehad. “In theorie had dat gekund, maar er is voor gekozen om die verlaging in het eerste jaar echt te laten gaan om een substantieel bedrag. Hoe kleiner het bedrag, hoe minder de kans dat het effect heeft. Dat is eigenlijk de belangrijkste reden om dit nu zo te doen. Bovendien als je het vooral richt op die aanvullende beurs, is het vooral voor één categorie, namelijk de lage inkomens, terwijl juist hier ook die middeninkomens zo van profiteren.”
Als academische toerist de Noordzee oversteken
Harm Beertema (PVV) wees op de internationale component in deze discussie en in het bijzonder op studenten uit het Verenigd Koninkrijk. “Waarom zou een Britse student ruim €30.000 betalen, voor een bachelor in eigen land, terwijl hij hier voor nog geen €5.200 klaar is? Vooral voor studenten uit het Verenigd Koninkrijk wordt het zo wel heel erg aantrekkelijk om als academische toerist de Noordzee over te steken en hier voor een fractie van het geld dat hij in het Verenigd Koninkrijk kwijt is, zijn studie te volgen.”
De minister was dit niet eens met Beertema en verwees naar België en Duitsland. “Het collegegeld in Nederland is relatief hoog ten opzichte van heel veel andere Europese landen, waaronder bijvoorbeeld Duitsland en België. Die landen, Duitsland en België, zijn juist goedkoper dan Nederland en toch kiezen studenten voor Nederland en de Universiteit Maastricht. Dat doen ze dus niet vanwege de hoogte van het collegegeld. De reden daarvoor is nou juist de kwaliteit van het onderwijs en veel minder het collegegeld, omdat juist voor hen geldt dat het thuis goedkoper is. Ik verwacht dus in het kader van deze maatregel niet die aanzuigende werking.”
De halvering van het collegegeld gaat ook gelden voor studies die een bijzonder keurmerk ‘kleinschalig en intensief’ onderwijs hebben, zoals de University Colleges. Deze mogen een verhoogd collegegeld vragen, gemiddeld €3400. Deze studenten krijgen netto dus een hogere korting. Harry van der Molen (CDA) vroeg zich af of hier geen prijsopdrijvend effect vanuit ging. “Wij hebben zorgen over mogelijk misbruik van de halvering van het collegegeld voor opleidingen met dit kenmerk. Wordt de halvering van het collegegeld voor hen wellicht niet een reden om het collegegeld te verhogen? Hoe kan de minister borgen dat dit niet gaat gebeuren? Heeft zij overwogen om voor deze opleidingen het collegegeld te maximeren tot bijvoorbeeld het bedrag dat nu ook voor andere studenten geldt?”
De D66-minister denkt dat hier geen sprake van is en dat opleidingen die dat wel doen er niet aantrekkelijker op worden. “We verwachten niet dat instellingen het wettelijke collegegeld gaan verhogen. In reactie op die halvering zouden ze dat ook moeten doen voor andere jaren en dat maakt de opleiding minder aantrekkelijk. Dus daarmee zouden ze in hun eigen vingers snijden. Instellingen hebben er belang bij om de collegegelden te matigen.”
Aanstaande donderdag stemt de Tweede Kamer over het wetsvoorstel.
