Ondanks concurrentie samenwerken met andere onderwijsinstellingen

Interview | door Toske Andreoli
10 december 2019 | Onderwijsinstellingen, zorgorganisaties en overheden werken vaak samen in netwerken om studenten, patiënten en burgers beter van dienst te zijn. Toch heeft elke organisatie zijn eigen belangen. Hoe zorg je ervoor dat de partijen in zo'n netwerk hun eigen belang overstijgen, en aan het collectieve resultaat blijven denken?
Jelly Zuidersma – Foto Luuk Steemers

De Hanzehogeschool heeft de nieuwe lector Jelly Zuidersma aangesteld om de voorwaarden van succesvolle en langdurige samenwerking tussen organisaties in netwerken te onderzoeken. Vorige week werd Zuidersma geïnstalleerd als lector Wederkerigheid in Leernetwerken. Het lectoraat is voortgekomen uit zo’n succesvolle duurzame samenwerking: NetwerkZON, die samen met de Hanzehogeschool het lectoraat financiert. Al sinds 1997 werkt de Groningse hogeschool samen met vier ROC’s en meer dan 150 stageverlenende instellingen om de gezondheidszorgopleidingen vorm te geven.

Aanvankelijk werd NetwerkZON opgericht om samen 5500 stageplaatsen te creëren – met succes, want waar stageplaatsen in de zorg door het hele land bleven kelderen bleven de plekken in het Noorden groeien. Inmiddels tekenen zich meer voordelen van de samenwerking af: minder uitval van studenten, meer doorstroom van mbo naar hbo en betere beoordelingen van de Inspectie.

Toch is de samenwerking allerminst vanzelfsprekend, vertelt Zuidersma aan ScienceGuide: “Die onderwijsinstellingen en zorginstellingen hebben ieder hun eigen belang en zijn eigenlijk vanwege de marktwerking concurrenten van elkaar. Toch zeggen zij omwille van de student: wij werken samen.”

Urgentie van samenwerken

Met haar lectoraat gaat Zuidersma verder onderzoeken wat de voorwaarden zijn van succesvol en langdurig samenwerken in netwerkorganisaties. Hoe zorg je ervoor dat de betrokkenen niet in de eerste plaats aan het eigen belang denken maar juist aan het collectieve resultaat? “Ik werk veel samen met de RUG-hoogleraar sociologie Rafael Wittek. Bij het minisymposium na mijn installatie vroeg hij aan de aanwezige bestuurders: ‘hoe kan dit? Je bent als bestuurder toch verantwoordelijk voor je eigen organisatie, je hebt een groot aantal mensen in dienst.’ Zij antwoordden: doordat we een gezamenlijk hoger doel hebben en het meerlagig organiseren.”

Dat strookt met wetenschappelijke bevindingen en Zuidersma’s eigen ervaring in leernetwerken. “Als je voortdurend docenten, werkbegeleiders, managers, bestuurders, studenten en cliënten tegelijk uitnodigt, dan is de urgentie van het samenwerken steeds aanwezig. Zonder dat je erbij nadenkt, werk je samen. Maar meerlagigheid moet je wel bewust organiseren, dat gaat niet vanzelf.”

“Je hoeft niet iedere keer iedereen overal uit te nodigen, maar als je dwars door het netwerk heen aan de hand van thema’s besprekingen plant, heeft iedereen daar profijt van. De ene keer is een docent van het Drenthe College erbij, dan weer een docent van de Hanzehogeschool. Doordat je die groep hoort in het analyseren en oplossen van het probleem, merken andere docenten, die het uitvoeren, dat er aan hen gedacht is.”

Andere belangrijke condities voor langdurig samenwerken in netwerken zijn bijvoorbeeld toekomstperspectief en onderlinge afhankelijkheid. “Je moet je doel zo formuleren dat je elkaar in de toekomst duidelijk ook nodig hebt, en dat het niet door een afzonderlijke relatie bereikt kan worden. Dat iedereen echt nodig is.”

Flexibele schil

Zuidersma gaat zowel binnen als buiten de hogeschool onderzoek doen. “Er zijn nu veertig leernetwerken actief, daarin werken onderwijs, werkveld en vaak lokale overheid samen. Het project Floreshuis is een voorbeeld van een leernetwerk zoals ik het graag zie. Daar zit de gemeente, de woningcorporatie, maatschappelijk werk, juridische hulpverlening, fysiotherapie en de mantelzorgondersteuner in. De politie is er soms bij. Allemaal netwerken waarbij er een vaste kern is, en daaromheen een flexibele schil die erbij wordt betrokken als de burger daarom vraagt. Zowel mbo- als hbo-studenten en hun begeleiders hebben een belangrijke rol.”

Naast het onderzoek en de begeleiding bij leernetwerken van NetwerkZON en de innovatieve werkplaatsen van de Hanzehogeschool is het de bedoeling dat het lectoraat nieuwe projecten en opdrachten aanneemt. “We zijn nu benaderd door Huisartsendienst Drenthe of we kunnen helpen met het interdisciplinair samenwerken in de wijk, rondom de huisartsen, de wijkverpleegkundigen, sociale wijkteams.”

Het lectoraat bestaat uit vijf actie-onderzoekers en drie promovendi. Een mooie mix, vindt Zuidersma. “Het is heel belangrijk dat de fundamentele wetenschap meedoet, want we denken nu eigenlijk alleen vanuit economische theorieën. We denken: het gaat organisaties om winst. Daar is alles eigenlijk op ingericht. Maar zo langzamerhand is er ook in de fundamentele wetenschap meer aandacht voor wederkerigheid. Hoe je door wederkerigheid duurzaamheid kan creëren, sociaal kapitaal kan vergroten.”


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK