Nog altijd te veel dubieuze arbeidscontracten voor promovendi

In de jaarlijkse monitor Arbeidsvoorwaarden kijkt het PNN naar de arbeidsvoorwaarden voor promovendi. Er wordt specifiek gekeken naar de contractduur, aanstellingsomvang en het aandeel onderwijs in openstaande vacatures voor promovendi. Ook wordt er gekeken naar de secundaire arbeidsvoorwaarden.

De doelstelling van het jaarlijkse overzicht is vanzelfsprekend om ervoor te zorgen dat instellingen zich bewust worden van het feit dat zij deze ‘dubieuze’ aanstellingen aanbieden. Gezien het verloop over de jaren heen lijkt de strategie van het algemeen benoemen nog weinig vruchten af te hebben geworpen. Het is dit jaar dan ook voor het eerst dat het PNN ook een vergelijking heeft gemaakt van de verschillende universiteiten.

Vier jaar is een realistische ondergrens

De drie instellingen met het hoogste aantal ‘dubieuze vacatures’ zijn de Vrije Universiteit, de RUG en de Erasmus Universiteit. Bij alle drie heeft zo’n 20 procent van de vacatures voor promovendi een contractduur van minder dan vier jaar, of betreft het een vierjarig contract met een aanstelling van minder dan 1,0 fte.

Vier jaar is een realistische ondergrens voor een promotie, stelt het PNN op basis van meerdere argumenten. Zo geven de meest recente cijfers van de VSNU aan dat slechts tussen 13 en 15 procent van de werknemer-promovendi binnen vier jaar promoveert, de meesten doen er langer over. Contracten korter dan vier jaar zijn bovendien niet in overeenstemming ook met de norm die de KNAW heeft gesteld in het meest recente rapport over het Nederlandse promotiebeleid ‘Promoveren werkt.’

Voor het onderzoek heeft PNN gebruikgemaakt van vacatures voor promovendi die te vinden zijn vacaturesite voor universiteiten Academic Transfer. De meeste vacatures zijn te vinden in de natuurwetenschappen, gevolgd door techniek en gezondheid. Op grote afstand volgt gedrag en maatschappij, economie, recht en taal en cultuur. De TU Delft biedt de meeste vacatures aan, gevolgd door Universiteit Utrecht en de TU/e. Daarnaast zijn er ook nog informele vacatures maar die zijn vanzelfsprekend niet onderzocht.

Tijdsduur van promotietrajecten staan onder druk

De contractduur van vacatures voor promovendi staan sterk onder druk, zo blijkt uit de analyse van het PNN. Waar er in 2015 slechts 6 vacatures voor promotietrajecten korter dan 3 jaar werden aangeboden, is dat in 2019 opgelopen tot 80 (4,3%). Ook het aandeel vacatures voor de voorgeschreven vier jaar neemt af. Was dat in 2015 nog 84 procent, inmiddels is dat in 2019 gedaald naar 77 procent.

In 2019 werden in totaal 231 dubieuze contracten aangeboden. Dit is 12,3 procent van het totale aantal vacatures gepubliceerd in 2019. Het beeld is helaas consistent gebleven ten opzichte van voorgaande jaren: In 2017 was 15,0 procent van de aangeboden contracten dubieus, en in 2018 11,2 procent van de contracten. Het is opmerkelijk dat er in 2019 weer een lichte stijging te zien is aangezien er in de cao die in 2018 werd gesloten een minimale contractduur van vier jaar is vastgelegd.

Arbeidsvoorwaarden onderbelicht

Ook blijkt uit dit onderzoek dat het nog slecht gesteld is met de transparantie over de arbeidsvoorwaarden. In dit onderzoek is gekeken of er verwezen wordt naar een cao, salaris, informatie over omvang onderwijstaken en informatie over de contractvorm. Uit dit onderzoek onder 1872 blijkt dat slecht 3 procent van de vacatures deze vier elementen benoemt. 43 procent voldeed aan twee criteria van de cao.

Opvallend daarbij is dat het vakgebied recht in bijna 80 procent van de vacatures op tenminste drie rechten wijst waar de promovendi aanspraak op kan maken. Op het gebied van transparantie steekt ook de Erasmus Universiteit positief af tegenover de rest uit. 85 procent van alle vacatures noemt tenminste drie criteria waaraan een vacature moet voldoen. Wederom de VU doet het hier slecht. Slechts 10 procent van de vacatures noemt drie criteria.

Wees transparant

Aan het slot van het onderzoek komt het PNN met een aantal aanbevelingen. Het zal niet verbazen de eerste oproep is aan de instellingen om te stoppen met het aanbieden van dubieuze contracten. Het PNN zegt daarover: “Wij roepen universiteiten en graduate schools op om kritisch te kijken naar de plekken waar de marges van de arbeidsvoorwaarden worden opgezocht, dubieuze contracten te leren herkennen en te ontmoedigen.”

Daarnaast moeten universiteiten volgens het PNN transparanter zijn over de aanstellingen van promovendi. Hierbij gaat het niet alleen om de meest basale componenten zoals contractlengte en contractomvang, maar ook om kenmerken die juist specifiek relevant zijn voor het promotietraject en het welbevinden van promovendi, bijvoorbeeld over de onderwijscomponent van de aanstelling.

De laatste oproep van het PNN is om van elkaar te leren. “Deze monitor maakt voor het eerst duidelijk dat de verschillen tussen (typen) instellingen groot kunnen zijn. Hiermee willen we de boodschap uitdragen dat er niet alleen slechte ontwikkelingen zijn, maar dat er ook instellingen zijn waar men blijk geeft van goed werkgeverschap, en wel degelijk oog heeft voor de promovendus als werknemer.”