Evaluatie NWO brengt lof en veel verbeterpunten

Nieuws | door Eva Baaren
14 oktober 2020 | Met NWO gaat het beter, maar nog niet goed genoeg. Dat concludeert de commissie-Rinnooy Kan in het rapport getiteld "De nieuwe weg van NWO” dat maandag gepresenteerd werd.
De overhandiging van het NWO-evaluatierapport aan minister van Engelshoven. Foto: Eveline Crone (Twitter)

De commissie sprak met vertegenwoordigers bij NWO en betrokken organisaties. Ook werd er een grootschalige enquête uitgezet onder contactpersonen op universiteiten, hogescholen, overheidsinstellingen en bedrijven. 

Hoewel er door NWO meer onderzoek wordt bekostigd dan vijf jaar geleden en het instituut in Europa meer slagkracht heeft, uit de commissie een flink aantal zorgen. Zo moet er met de minister beter worden afgestemd wie waarover gaat. “In de visie van de commissie”, zo stelt het rapport, zou OCW daarbij vooral over het ‘wat’ (taken en missie) moeten gaan, en NWO over het ‘hoe’ (de wijze waarop gestelde doelen worden gerealiseerd).” Ook presenteert NWO zich volgens het rapport onvoldoende als maatschappelijke vertegenwoordiger van de wetenschap, blijven aanvraag- en beoordelingsprocedures ondoorzichtig en is het gemiddeld aantal gehonoreerde voorstellen met 18% nog steeds te laag.  

Geld versus preselectie 

Voor het lage percentage gehonoreerde voorstellen heeft de commissie een eenduidig advies: er moet geld bij, onder andere bedoeld voor rolling grants. Dat zijn fondsen voor vrij onderzoek van individuele wetenschappers die, zo concludeerde de commissie-Weckhuysen al eerder, door de doorgeschoten nadruk op competitie en samenwerking in het gedrang komen. De evaluatiecommissie verwijst ter inspiratie naar het kaderprogramma van de Europeean Research Council die naast een pijler voor competitie-aanvragen ook een regeling heeft voor ongebonden aanvragen. 

Volgens de auteurs lossen de door NWO overwogen budgetneutrale maatregelen, zoals aanvullende aanvraagcriteria en preselectie van aanvragen door universiteiten, daarentegen weinig extra’s op. Ze hebben bovendien onbedoelde bijeffecten. Bij preselectie door universiteiten, zo schrijft de commissie, moet je je afvragen “of de onderzoeksambities van onderzoekers op deze manier moet worden beïnvloed”. Ook strengere aanvraagcriteria aan de kant van NWO levert nieuwe risico’s op: eerder kwam er vanuit de wetenschap al kritiek op de Vernieuwingsimpuls, die er vanwege inbeddingsgaranties voor zou hebben gezorgd dat onderzoekers zonder vast contract moeilijker aanvragen konden doen. 

Onafhankelijkheid versus expertise 

Met meer geld is niet alles opgelost. Ook beoordelingsprocedures moeten minder bureaucratisch worden. Dat laatste kan volgens de commissie onder andere door het loslaten van de juridische inbedding van onafhankelijkheid in beoordelingen. Dat loslaten is, zo stelt het rapport, niet alleen wenselijk om bureaucratie te verminderen, maar ook noodzakelijk om de kwaliteit van de beoordelingen te waarborgen: door onafhankelijkheid voorop te stellen worden aanvragen niet altijd beoordeeld door die onderzoekers, die er inhoudelijk het meest verstand van hebben. 

“Nederland is te klein om onafhankelijke beoordelaars te hebben die ook nog in hetzelfde vakgebied zitten”, zegt commissielid Elmer Sterken desgevraagd tegen ScienceGuide. En als je moet kiezen is een inhoudelijk deskundig oordeel belangrijker dan is de vraag of beoordelaar en aanvrager elkaar al kennen, al we hadden daar binnen de commissie nog wel even discussie over.” 

Erkennen en Waarderen 

In het rapport wordt niet gesproken over het position paper Ruimte voor ieders talent, dat in 2019 door de VSNU, NFU, KNAW, NWO en ZonMw werd opgesteld. Daarin werd gepleit om onderzoekers op andere manieren voor hun werk te erkennen en waarderen. Die uitdaging ligt volgens Sterken vooral bij universiteiten zelf. “Maar daar waar het waarderen raakt aan nieuwe criteria voor onderzoeksaanvragen is het voor NWO wel degelijk van belang. Dan gaat het bijvoorbeeld over kennis en kunde op het gebied van de beoordeling van ongebonden onderzoek. Niets ten nadele van NWO, maar die kennis en kunde zal daar daar langzamerhand moeten groeien. “ 

Aansluiting met het HBO 

Over de gedeeltelijke inbedding en het functioneren van regieorgaan SIA voor het praktijkgerichte onderzoek in het hbo is het rapport positief: “De commissie is onder de indruk van de inzet van SIA en de rol die het in enkele jaren tijd heeft weten te verwerven met relatief beperkte middelen. Dit heeft een positief effect gehad op de positionering van het hboonderzoek in het Nederlandse wetenschapsbestel. De commissie ziet dat de tijd nog niet rijp is om SIA volledig te integreren in NWO, maar als de huidige ontwikkelingen zich doorzetten, is het zeker de moeite waard om dat over enkele jaren als mogelijkheid te verkennen. 

NWO-voorzitter Stan Gielen laat weten dat zijn organisatie zich gesterkt voelt door de lof van de commissie voor de wijze waarop NWO haar missie en kerntaken heeft uitgevoerd. Ook onderschrijft NWO de noodzaak voor een verruiming van het wetenschapsbudget en zegt werk te zullen maken van de aanbevelingen die de Commissie-Rinnooy Kan aandraagt. 


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK