Maak beginnende leraren veerkrachtig om uitstroom te beperken
Uit onderzoek van de LSVb uit 2017 bleek dat 75 procent van de studenten emotioneel uitgeput was. Voor leraren-in-opleiding zou dat percentage nog hoger kunnen liggen, denken de Groningse onderzoekers. Leraren-in-opleiding krijgen namelijk met drie verschillende uitdagingen te maken: hun werkzaamheden zijn emotioneel complex vanwege de vele relaties met zowel leerlingen als collega’s, ze moeten naast het studeren al een professionele identiteit als leraar ontwikkelen, en ze moeten simultaan leren van het theoretisch onderwijs op school en de praktijkervaringen die ze opdoen voor de klas.
In hun artikel geven de onderzoekers aan dat er geen data bestaan over de mentale gezondheid van leraren-in-opleiding. In 2017 viel echter twintig procent van de startende vo-leraren en acht procent van de startende po-leraren uit na één jaar. De uitval na drie jaar, waarvan de gegevens tot en met 2015 beschikbaar zijn, is met respectievelijk 25 procent en 15 procent in beide gevallen nog hoger. De onderzoekers wijzen er daarnaast op dat de uitstroom van gekwalificeerde leraren lager was dan de uitstroom van niet-gekwalificeerde leraren. Een lerarenopleiding zou dus kunnen bijdragen aan het verlagen van stress en de uitstroom van beginnende leraren. In hun onderzoek beperken de onderzoekers zich tot pabostudenten en studenten die hun lesbevoegdheid halen bij een universiteit.
Verhoging van veerkracht, verlaging van uitstroom
Het verhogen van de veerkracht van leraren-in-opleiding zou kunnen helpen in het terugdringen van de uitstroom beginnende docenten, concluderen de onderzoekers uit de theorie. Daarbij beschouwen ze een veerkrachtige leraar als iemand die zich weet aan te passen, en op professioneel vlak voortdurend toewijding en groei laat zien onder uitdagende omstandigheden.
Om een beeld te krijgen van de aandacht die daaraan wordt besteed bij Nederlandse lerarenopleidingen, inventariseerden de onderzoekers tijdens een workshop voor elf lerarenopleiders van de RUG in hoeverre deze lerarenopleiders aandacht gaven aan veerkracht. Daarbij vroegen ze de lerarenopleiders in hoeverre bepaalde thema’s rondom veerkracht terugkwamen in de lesprogramma’s. De thema’s waarnaar werd gevraagd zijn relaties, welzijn, emoties, het nemen van initiatief, en het bewustzijn van het belang van veerkracht. Die thema’s zijn gebaseerd op het BRiTE-framework, een Australisch programma om de veerkracht van leerkrachten te vergroten.
Alleen ad hoc onderwijs in veerkracht
Uit de reacties van de lerarenopleiders bleek dat de meesten in hun onderwijs bewust dan wel onbewust aandacht gaven aan de genoemde thema’s rondom veerkracht, al deden ze dat zelden onder de noemer ‘veerkracht’. Als dat niet gebeurde tijdens colleges, gebeurde het wel tijdens individuele gesprekken met leraren-in-opleiding. Het bleek echter ook dat dergelijk onderwijs niet structureel was ingebed in het lesprogramma, hoewel de lerarenopleiders zich bewust waren van het belang ervan. In de regel vond onderwijs rondom veerkracht alleen plaats in reactie op vragen of problemen van leraren-in-opleiding.
Bij het toevoegen van op veerkracht gerichte onderwijsmomenten in het lesprogramma van lerarenopleidingen, hadden de lerarenopleiders wat bedenkingen. Zo hadden ze het gevoel dat er in het lesprogramma eigenlijk geen ruimte was voor nog meer onderwerpen, zodat aandacht voor veerkracht ten koste van aandacht voor een ander onderwerp zou gaan. Daarnaast meenden de lerarenopleiders dat ze gemiddeld genomen te weinig kennis hebben over veerkracht en strategieën om de veerkracht van leraren-in-opleiding te vergroten.
Pilot bij de RUG en KPZ
Omdat zowel de leraren-in-opleiding als de lerarenopleiders in Nederland het zonder specifieke handleiding voor onderwijs in veerkracht moeten doen, testen de onderzoekers middels een pilot in hoeverre het eerdergenoemde BRiTE-framework kan worden gebruikt bij Nederlandse lerarenopleidingen. De pilot, die is begonnen in september 2019 en loopt tot april 2022, wordt als blended learning–methode gedraaid op de Katholieke Pabo Zwolle en de lerarenopleidingen van de RUG. Middels het lopende onderzoek en de uitkomsten daarvan hopen de onderzoekers, door onderwijs in veerkracht te integreren in lesprogramma’s, bij te dragen aan de veerkrachtigheid van leraren-in-opleiding en beginnende leraren.
