Koningin Maxima is bezorgd over schuldenproblematiek bij studenten
Bij een verassingsbezoek aan de Hogeschool Rotterdam ging koningin Maxima in gesprek met studenten en docenten. Haar bezoek stond in het teken van de impact van de coronapandemie op het hoger onderwijs, de ontwikkeling van ondernemerschapsonderwijs en de aansluiting van studenten op de arbeidsmarkt, en Leven Lang Ontwikkelen.
We zien zelfs een positief effect
Maaike Bajwa-de Visser, onderzoeker bij de Hogeschool Rotterdam, mocht de koningin inlichten over de studievoortgang van studenten tijdens de coronacrisis. “We zien dat studenten gemiddeld evenveel punten hebben gehaald als in de periode voor corona. Ook zien we niet dat er meer studenten gestopt zijn of dat er significant minder punten gehaald zijn. En bij de laatstejaarsstudenten zien we zelfs een positief effect“, vertelde ze.
“Het welzijn van studenten is echter wel afgenomen”, zo zei Bajwa-de Visser. “Als studenten zichzelf een rapportcijfer zouden moeten geven voor studeren, dan is dat maar een krappe voldoende. Ze zijn minder gemotiveerd, minder geconcentreerd, en ze hebben behoefte aan contact met studenten en docenten. Docenten missen dat ook heel erg. Dat plotseling thuiswerken heeft gezorgd voor een hoge werkdruk en een verstoorde werk- en privébalans.
Er moeten geen rare coronavarianten opduiken
Ernst Phaff, hoofddocent opleiding Commerciële Economie, zei dat hij tijdens deze crisis toch ook wel studenten is kwijtgeraakt. “We hebben langstudeerders gehad die tijdens deze crisis definitief zijn afgevallen. Je probeert ze dan wel te bellen, of op andere manieren contact te zoeken. Soms komen die studenten wel weer terug, maar niet meer op de manier zoals we altijd gewend waren. Dat is wel lastig want je wil die studenten wel verder brengen, maar als ze de telefoon niet meer opnemen dan houdt het op.”
Meld u hier aan de ScienceGuide Nieuwsbrief
Daarnaast wilde de koningin wilde van de aanwezigen weten wat nu wel mogelijk was en hoeveel studenten nu les kunnen krijgen. De bestuursvoorzitter van de hogeschool, Ron Bormans, kon dat wel uiteenzetten. “Het praktijkonderwijs is doorgegaan en ook de toetsen op locatie. We proberen alle studenten nu een rooster te bieden waardoor ze één dag in de week op school kunnen zijn. Daarnaast gaan we ervanuit dat we in september zonder beperkingen open kunnen, zij het met passende hygiënemaatregelen. In september kunnen we voor tachtig procent een normaal onderwijsprogramma draaien. De vooruitzichten zijn heel gunstig, behalve als er allemaal rare coronavarianten opduiken.”
Wat laten de studiesuccescijfers over twee jaar zien?
Wat de komende jaren gaan brengen op het gebied van studiesucces, is nog onzeker, vertelde Bormans. “Studenten hebben zin om zich privé te ontwikkelen. Ik denk dat wij opnieuw hard moeten werken om de verbinding aan te gaan met studenten. Men spreekt nu van de Summer of Love. Ik weet niet wat de studiesuccescijfers over twee jaar laten zien?”
Studenten stelden Bormans meteen gerust. Bente Smit, student HRM, zei dat ze, “dit studiejaar netjes wil afronden. Daar ga ik ook echt voor. Dat zie ik bij mijn medestudenten ook. We vinden het lastig deze situatie, maar we helpen er elkaar doorheen. We proberen op andere online manieren toch samen te komen en iets leuks te doen.”
Maxima was daarnaast benieuwd naar de financiële situatie van studenten. Heel veel studenten werken parttime, zo zei de koningin, die zich afvroeg of studenten nu extra schulden maken. Vanuit het Schuldenlab – een initiatief waarbij de koningin betrokken is – hoort zij namelijk dat veel studenten in de schulden zitten. Volgens Bormans vormen schulden een van de redenen waarom studenten stress hebben. “We hebben hier in Rotterdam sowieso een schuldenvraagstuk. Veel studenten hebben achterstallige schulden; daar proberen we, samen met de gemeente, iets aan te doen. Ook dat hele leenstelsel brengt een schuldenopbouw met zich mee.”
Ik slaap hier slecht van
Een student kon dat beamen. “Ik deed horecawerk; dat is helemaal weggevallen. Ik woon op mezelf en moet de huur betalen, en ik heb ook drie katjes die moeten eten. Daar lig ik ‘s nachts wel echt wakker van.” De koningin had hier begrip voor en zei dat dergelijke stress ook het concentratievermogen van studenten zal aantasten, wat niet goed is voor hun prestaties.
Ook de aansluiting tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt kwam aan bod. Didier Fouarge, directeur bij het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) van de Universiteit Maastricht, zei dat het routinematige werk steeds meer verdwijnt. “Robots gaan dat werk overnemen. Dat betekent dat er taken overblijven die een beroep doen op het probleemoplossende vermogen en ook de menselijke interactie. Dat heeft wel gevolgen voor de arbeidsmarkt voor de toekomst. We zien grote en blijvende krapte bijvoorbeeld in de techniek, de zorg of het onderwijs.”
Die informatie moet beter worden doorgeven aan jongeren, zodat zij een betere arbeidsmarkgerichte studiekeuze maken, zo zei de Maastrichtse onderzoeker. “Doordat ons werk blijvend verandert moeten we ons ook voorbereiden op Leven Lang Ontwikkelen, want de banen van vandaag zijn er morgen misschien niet meer.”
Nul aandacht voor kansen op de arbeidsmarkt
Fouarge pleit er dan ook voor om studenten beter te begeleiden richting een studie. “Jongeren moeten meer arbeidsmarktbewuste keuzes maken in loopbaanbegeleiding. Die zijn nu voor honderd procent gericht op opleidingen die een aankomende student leuk vindt of intellectueel aankan. Maar er is nul aandacht voor kansen op de arbeidsmarkt.”
Een ander punt dat de Maastrichtse onderzoeker aansneed ging over Leven Lang Ontwikkelen in het hbo. “Het hbo-diploma is geen eindstation, maar een opstap naar iets anders. Studenten moeten vooral leren dat zij later moeten leren. Ze moeten meer leren leren.”
Dat Leven Lang Ontwikkelen hoeft geen probleem te zijn zei Maxima. Zij citeerde daarbij Mariette Hamer, de voorzitter van de SER en de huidige informateur, die volgens Maxima zei dat er geen gebrek is aan geld en initiatieven om Leven Lang Ontwikkelen een boost te geven.
De financiering is een probleem
Daar dacht de voorzitter van de Vereniging Hogescholen Maurice Limmen echter anders over. “Als het gaat om Leven Lang Ontwikkelen, dan is de financiering een probleem. Wij willen ook publieke financiering voor gedeeltes van opleidingen, zodat je niet alleen voor een hele opleiding in aanmerking komt voor financiering.”
De voorzitter van de Vereniging Hogescholen benadrukte dat het vooral van belang is samen te werken op het dossier van Leven Lang Ontwikkelen. “Hier in Rotterdam zijn ze bezig met pionieren om studenten gerichter op te leiden; dat is iets dat ik meer zou willen zien. We moeten meer doen buiten het systeem, om te kijken of je verder kunt komen. Als hbo kunnen wij een heel belangrijke bijdrage leveren aan Leven Lang Ontwikkelen. Dat is ook een prioriteit van ons, maar we moeten het wel samen doen met de werkgevers.”
Wij hebben de opgave om crossovers te organiseren
Zakia Guernina, bestuurder van de Hogeschool Rotterdam, gaf Maxima ook de boodschap mee dat de noodzaak voor Leven Lang Ontwikkelen juist vanwege de veranderende arbeidsmarkt groot is. “Van de 500.000 studenten in het hbo kiest bijna 45 procent een economische opleiding. Die kiezen dat vaak ook vanuit een emancipatoire opgave, vanuit het idee ‘ik wil graag naar het management’. Het zijn echter juist deze opleidingen die niet de veranderingen kunnen doormaken zoals we dat wel bij de techniek of de zorg zien. Wij hebben de opgave om crossovers te organiseren tussen economie, ICT, zorg en ondernemerschap. Daarnaast moet deze studenten ook de aantrekkelijkheid worden meegegeven van Leven Lang Ontwikkelen.”
Ook Maurice Limmen stond stil bij die veranderende arbeidsmarkt. Dat is soms geen fijne boodschap, zo zei de oud-voorzitter van de vakbond CNV. “Laten we soms ook iets zeggen dat niet zo prettig klinkt. De werkgelegenheid in Nederland verschuift steeds meer naar hoogopgeleiden. Het is heel belangrijk dat het hbo in positie wordt gebracht om daar een bijdrage aan te leveren. Om zo veel mogelijk mensen de overstap te laten maken naar Leven Lang Ontwikkelen. Daarom speelt het hbo een belangrijke rol in onze klassieke emancipatietaak.”
Volgens Guernina is het daarom belangrijk dat er ook op een andere manier naar diploma’s wordt gekeken. “Wat is een diploma waard? Hoeveel vrijheid heb je als onderwijssector om samen met het bedrijfsleven de waarde van dat papiertje te definiëren? Het moet altijd een waardepapiertje zijn, daar staan wij voor. Maar met welke vrijheid kunnen we dat nu doen? Als wij het vertrouwen krijgen dat we dat zelf kunnen, dat zou al een hele winst zijn.”
Je mag fouten maken, totdat je ze maakt
De gastheer van de middag, Ron Bormans, gaf als slotboodschap aan de vorstin mee dat hij ervoor wil waken om de regels niet te belangrijk te maken. “Het begrip ‘vertrouwen’ is een weinig tastbaar begrip. Mensen zoals u kunnen wel meer propageren dat we veel meer moeten vertrouwen op mensen.”
“Want als het wantrouwen er is, dan hebben dit soort discussies ook de neiging om de regels net wat belangrijker te laten zijn dan dat ze zijn”, zo zei Bormans. “Als je voortdurend bekeken wordt met ‘gaat het wel goed wat die lui in Rotterdam doen met de mensen van het bedrijfsleven’, dan helpt dat niet bij het vertrouwen. We zeggen steeds tegen elkaar: ‘je mag nu wel fouten maken, totdat je ze maakt.’ We moeten een sfeer creëren waarin blijkt dat ook het maken van fouten bij het onderwijs hoort.”
