‘Woke’ en geld dat er nog niet is domineren begrotingsdebat OCW
Lisa Westerveld (GroenLinks) kon haar frustratie gedurende het debat steeds minder goed verhullen. “Ik vraag mij af wat we hier doen. We behandelen een heel belangrijke begroting. Dan vind ik het best wel zuur dat we van verschillende coalitiepartijen wel horen wat er allemaal gedaan moet worden, maar dat de deur tegelijkertijd potdicht lijkt te zitten.” Haar collega Peter Kwint (SP) noemde het debat ‘borrelpraat en bezigheidstherapie van de coalitiepartijen’.
De formerende partijen verwezen bij alle voorstellen voor bijvoorbeeld extra geld voor het hoger onderwijs of het afschaffen van het leenstelsel naar de kabinetsformatie. Wel gaven een aantal formerende partijen een doorkijkje naar de formatie. Zo was eerder die dag bekend geworden dat bij de formatie het plan op tafel ligt om de aansluiting tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt te verbeteren. Ook bleek daaruit dat ongericht extra geld investeren in het hoger onderwijs er niet in lijkt te zitten.
De helft van de hbo’ers in Rotterdam studeert economie
Hatte van der Woude van de VVD vindt dat het hoger onderwijs beter moet aansluiten op de arbeidsmarkt. “De helft van de hbo’ers in Rotterdam studeert economie. Een superstudie, maar het is relatief veel, terwijl we te weinig verpleegkundigen en ingenieurs hebben”, zo zei Van der Woude. “En zolang universiteiten afzonderlijk nieuwe brede bachelors blijven bedenken om studenten te trekken voor onaantrekkelijke vakgebieden in plaats van meer samen te werken, zijn we niet handig bezig.”
“Verschillende bestuurders en docenten hebben mij gezegd dat ze met lede ogen aanzien hoe iedereen probeert de universiteit in te komen, wat ook ondanks een vwo-diploma echt niet altijd passend is. Laten we ophouden met het verheerlijken van het academisch niveau”, zo betoogde de VVD.
Het hbo moet geen wo-opleidingen aanbieden
De VVD is dan ook tegen het inrichtingen van wo-opleidingen in het hbo, zoals de minister deze verder mogelijk wil maken, waarover zij eerder aan de Kamer schreef. “Want hbo en wo zouden oorspronkelijk helemaal niet hetzelfde veld bedienen. Het idee was altijd dat ze complementair waren aan elkaar. Laat de minister dus eerst goed in kaart brengen wat de rol van het hbo versus wo kan zijn”, aldus de VVD.
Ook hield de VVD met veel inhoudelijke punten een pleidooi om universiteiten al tijdens aankomend collegejaar de mogelijkheid te geven om te werken met een capiciteitsfixus, om zo grip te krijgen op de instroom van de internationale studenten.
Jonge onderzoekers worden als stront behandeld
Peter Kwint van de SP uitte tijdens het debat zijn zorgen over de tijdelijke contracten aan universiteiten en legde de verantwoordelijkheid daarvoor bij bestuurders. “Zeker als je geen professor, maar een jonge onderzoeker bent, word je vaak als stront behandeld. En ja, hoger onderwijsinstellingen hebben deels een punt als zij zeggen dat er een probleem zit in de financiering. Maar de verschillen tussen instellingen qua vaste en flexibele schil zijn gewoon te groot. Is het kabinet het met de SP eens dat bij een aanstelling aan een hogeschool of een universiteit ook gewoon het uitzicht op een vast contract hoort? Dat hoeft niet meteen, maar het moet wel kunnen.”
Veel andere oppositiepartijen stonden daarnaast stil bij het bekostigingsonderzoek van PwC, waaruit bleek dat universiteiten te maken hebben met een structurele onderfinanciering van 1,1 miljard euro. Daarbij noemde overigens geen enkele partij de 200 miljoen euro die volgens PwC moet worden toegevoegd aan het budget voor het praktijkgericht onderzoek.
Nilüfer Gündoğan van Volt stond uitgebreid stil bij de onderfinanciering van het hoger onderwijs. Zij verwees daarbij naar de vele oproepen van zowel de Kenniscoalitie als VSNU-voorzitter Pieter Duisenberg, die heeft gezegd dat Nederland makkelijk het Boston aan de Noordzee kan worden als er maar meer geld geïnvesteerd wordt.
Wil Volt geld geven aan alles?
Deze roep van Volt was kennelijk zo aanhoudend dat twee van de vier onderhandelende partijen zich genoodzaakt voelden om enkele van de weinige interrupties te plaatsen. “Wat wilt u, behalve meer geld?”, zo wilde Van der Woude van Volt weten. “U wilt meer geld uitgeven, maar waaraan precies? Aan alles? Heeft u er een keuze in gemaakt? Wat gaat u doen aan de studentenaantallen?”
Volgens Volt moet er eerst aanzienlijk meer geld bijkomen en is het aan de academie zelf om te bepalen waar dat aan uitgegeven moet worden. Ook René Peters van het CDA, ook een formerende partij, verbaasde zich over deze wens om richtingloos meer geld uit te geven aan het hoger onderwijs.
ScienceGuide toonde aan dat intimidatie een probleem is
Een ander onderwerp dat door de nieuwe Kamer als belangrijk wordt gezien is de academische vrijheid en de opkomst van het fenomeen ‘woke’ aan de universiteit. Veel rechtse partijen maakten hier een punt van. DENK pleitte juist voor meer ‘woke’ aan de universiteit.
Hatte van der Woude (VVD), die haar maidenspeech hield, stond stil bij bedreiging van wetenschappers en wees erop dat dit zeker niet alleen maar van buiten de universiteit komt. “Recent zagen we in een onderzoek door ScienceGuide dat intimidatie bij hen een probleem is, met name op universiteiten dus. Voor een groot deel komt die van binnen en niet van buiten, dus van collega’s en studenten, en met name bij de sociale- en de geesteswetenschappen. Allemaal signalen bij elkaar.”
De VVD wil dat er een nieuw onderzoek komt naar academische vrijheid omdat op het vorige onderzoek van de KNAW veel valt af te dingen. “In het verleden is er onderzoek geweest door de KNAW naar deze onvrijheid. Daar werd niets in gevonden, maar er was veel kritiek op dit onderzoek, omdat niet duidelijk was hoe men tot die conclusie kwam.”
Nieuw onderzoek naar academische vrijheid
“Als iets mij duidelijk is, dan is het dat de checks-and-balances die moeten waarborgen dat iedereen in onderwijs en wetenschap zich veilig voelt en vrij kan spreken, niet meer optimaal functioneren”, zo zei Van der Woude. “Daarom zou ik de minister willen vragen of zij opnieuw wil kijken en onderzoek wil inzetten naar academische vrijheid in het hoger onderwijs, met inbegrip van een reflectie op de meest passende rol van het ministerie van OCW hierin.”
Eerder in het debat had Harm Beertema van de PVV ‘woke’ reeds een gekte en een enorme bedreiging voor de wetenschap en de academische vrijheid genoemd.
‘Woke’ is geen gekte
DENK-woordvoerder Van Baarle hield een betoog voor juist meer ‘woke’ aan de universiteit. “Wat DENK betreft is dat geen gekte. Wat DENK betreft is het heel goed dat er in het onderwijs, en ook in de wetenschap, een bredere discussie plaatsvindt over hoe zaken zoals afkomst en theorieën wellicht beïnvloed kunnen worden door normatieve kaders, door hegemonieën en door hoe je naar dingen kijkt. Zoiets wegzetten als een soort gekte, als een soort dictatuur, ondermijnt juist het vrije debat in de wetenschap dat we nodig hebben.”
Nieuwkomer Nicki Pouw-Verweij van JA21 vindt ‘woke’ daarentegen wel degelijk een probleem. Binnenkort zal die partij hierover een congres organiseren. “Het gedeelte van ‘woke’ dat mij heel erg beangstigt, is dat bijvoorbeeld identity officers (Red. diversity officers) gaan kijken naar boeken en zeggen: ‘deze boeken mogen we helemaal niet meer lezen, want er staan slechte dingen in’. Ik denk dat we juist óók naar die slechte dingen moeten kijken, want hoe kun je anders leren dat ze slecht zijn?”
Vanmiddag reageren beide ministers van onderwijs op de bijdragen vanuit de Kamer.
