‘Gemiddelde student heeft weinig animo om de wereld te verbeteren’
De onderzoekers constateren dat het hoger onderwijs tegenwicht moet bieden aan de ‘neoliberale ideologie’ die steeds meer in zwang raakt. Instellingen zijn wettelijk verplicht om studenten sociale verantwoordelijkheid bij te brengen. Deze taak wringt met het ‘neoliberale managerdenken’ in het hoger onderwijs, waarin competitie, productie en rankings belangrijker zijn dan moraliteit. Het is bekend dat studenten gebukt gaan onder stress door deze prestatiecultuur. Hoewel instellingen duurzaamheid onderschrijven, bereiden zij de student tegelijkertijd voor op een onduurzaam leven.
Idealisme student aanmoedigen
Volgens beleidskaders horen hogeronderwijsinstellingen studenten te stimuleren in hun levensdoelen en morele ontwikkeling. Studenten zouden moeten leren om begaan te zijn met de problemen van anderen, de samenleving en de wereld. Om te weten in hoeverre instellingen slagen in deze Bildung, hebben de onderzoekers het wereldbeeld van 1509 studenten in kaart gebracht. De 663 deelnemers uit Nederland studeerden aan de Universiteit voor Humanistiek (UvH) en de Hanzehogeschool Groningen (HG). Ook vanuit Finland was zowel een hogeschool als een universiteit bij het onderzoek betrokken.
In het onderzoek zijn studenten geprofileerd op zowel hun levensdoelen als hun levensoriëntatie. Een dergelijk levensdoel heeft een bewezen positief effect op levensgeluk in het algemeen en studiesucces in het bijzonder. De meeste Nederlandse studenten (63 procent) hadden ofwel geen helder doel ofwel geen sterke drijfveer om dit doel te verwezenlijken. Qua levensoriëntatie waren de Nederlandse studenten net zo vaak op anderen gericht als op zichzelf. In het laatste geval strekten de idealen niet verder dan de eigen directe omgeving.
Variatie in idealisme student per vakgebied
Er is wel een opvallend onderscheid te maken in het niveau van zinvol doelbewustzijn (purposefulness) bij verschillende faculteiten. Studenten in alfa- en gammawetenschappen waren veel meer bezig met hun levensdoelen en het welzijn van anderen dan studenten in de techniek en economie. Zo zijn Nederlandse techniekstudenten veel vaker onbetrokken (disengaged, 27 procent) en studenten economie veel vaker zelfgericht georiënteerd (self-oriented, 54 procent) dan studenten in andere vakgebieden.
Deze zelfgerichtheid kan een gevolg zijn van studiestress in het neoliberale onderwijssysteem, aldus de onderzoekers.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Ook het type instelling speelt een belangrijke rol in het wereldbeeld van studenten. Waar het verbeteren van de wereld relatief weinig leeft bij de gemiddelde student, is dit zeker niet zo bij de Universiteit voor Humanistiek. Studenten daar scoorden bovengemiddeld op altruïsme (other-oriented, 69 procent) en zinvol doelbewustzijn (45 procent). Dit sluit uiteraard aan bij het profiel van de UvH, waarin de Bildung van de student belangrijk is. Daarnaast veronderstellen de onderzoekers een bidirectioneel effect: niet alleen wil deze universiteit studenten opleiden tot maatschappelijk actieve mensen, maar geëngageerde studenten kiezen wellicht ook eerder voor de UvH vanwege haar humanistisch profiel.
Pragmatische hogescholen
Dat idealisme op een hbo-instelling als de Hanzehogeschool misschien minder leeft, sluit ook aan bij de bevindingen uit een artikel van de Oostenrijkste krant Der Standard. Daar signaleert men dat klimaatactivisme veel meer leeft aan universiteiten dan aan hogescholen. Waar wo-studenten sneller collegezalen bezetten, volstaat hun hbo-evenknie veelal met het volgen van door de hogeschool gepresenteerd Bildungsangebot over duurzaamheid.
In de ogen van de hbo-instellingen zorgt dit laatste voor ‘minder openbare aandacht’ dan bezettingen.
De redenen voor dit gematigder activisme bij hbo-studenten zijn volgens de krant deels pragmatisch van aard. Zo is het vakaanbod op de hogescholen vaak minder plenair, het onderwijs kleinschaliger en het opleidingstraject persoonlijker. Tegelijkertijd zijn de studenten zelf ook meer pragmatisch en economisch ingesteld. Zij ageren minder tegen de top-down bestuurscultuur van de opleider en het bedrijfsleven, maar proberen via de beroepspraktijk op de werkvloer enige invloed uit te oefenen.
Niettemin kan het hbo volgens de Nederlandse en Finse onderzoekers een voorbeeld nemen aan de universitaire humaniora. In hun ogen is het doel van het hoger onderwijs om studenten te leren extern gericht te zijn. Daartoe is het ultieme onderwijsmodel praktijkgericht, persoonlijk, politiek en pedagogisch. Het hoger onderwijs levert zo studenten af die een voorbeeld zijn van een goed leven. Gezien het huidige gebrek aan idealisme bij de gemiddelde student is er dus een wereld te winnen.
