‘Stellen van juiste vragen belangrijker dan delen van objectieve resultaten’
Bij de bekrachtiging van het convenant door bestuursvoorzitters Heleen Jumelet (HKU) en Joke van Saane (UvH) werd ruim stilgestaan bij zowel het onderzoek binnen als de totstandkoming van de samenwerking. Binnen MAR zijn reeds twee promotie-trajecten gestart. Marloeke van der Vlugt, onderzoeker en docent bij de HKU, doet onderzoek naar de ‘esthetiek van de aanraking’, en Simona Kicurovska (ook onderzoeker bij de HKU) onderzoekt hoe ontwerpers kritisch kunnen blijven omgaan met geautomatiseerde ontwerptools.
Sommige kennis is niet makkelijk te articuleren
De eerste plannen voor een diepere samenwerking ontstonden echter al in 2017, vertelde Merel Visse, UhD bij de UvH en een van de initiatiefnemers van MAR. De ontwikkeling van gezamenlijke promotie-trajecten viel echter niet mee. Zo riep de beoordeling van een PhD-kandidaat op het vlak van artistic research fundamentele vragen op. “Wat is dan ‘goed’ onderzoek? Is het wel een methodologie? En wat moet de verhouding zijn tussen een discursief, geschreven gedeelte en een artistieke portfolio?”, legde Visse enkele van de vragen voor.
Daar komt ook meteen de vraag over disseminatie (het verspreiden van kennis) boven, vulde Nirav Christophe, lector bij de HKU, aan. “Het vroeg van ons als HKU om te beschrijven welk soort kennis wij als makers eigenlijk produceren. Kennis zoals ‘ervaringskennis’ of ‘embodied knowledge’ komt allemaal langs, maar is niet zo makkelijk te articuleren of beoordelen.”
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Elementen van stromingen zoals de fenomenologie of het post-humanisme hielpen bij die zoektocht. “In het post-humanisme wordt bijvoorbeeld anders gekeken naar ‘bewijs’”, vertelde Visse. “Bewijs wordt daar niet gezien als het genereren van waarheden, maar is gericht op ‘betekenis’ – niet per se op het gebied van zingeving, maar op letterlijk niveau.”
De zoektocht naar een goed beoordelingskader was en is knap lastig, maar bijvoorbeeld een toegekende SPRONG-subsidie van Regieorgaan SIA voor de HKU vergemakkelijkte het proces toch enigszins, vertelde Visse. “Met alle hobbels en mogelijkheden is het opzetten van zo’n samenwerking zelf eigenlijk ook een creatief proces.”
Samenwerking HKU met andere disciplines
In het vormgeven aan een samenwerking zoals MAR is het cruciaal om elkaars metaforen te vinden, aldus Christophe. “We hebben bijvoorbeeld met het UMC Utrecht een project over ‘onzekerheid’ gedaan. Dat is voor zowel kunstenaars als artsen een belangrijk onderwerp, maar ze duiden voor beiden iets heel anders aan. Voordat je als kunstenaar gaat scheppen, zijn onzekerheid, leegte en niet-weten heel belangrijk. Je weet nog niet wat eruit gaat komen.”
Dat geldt ook voor artistic research, illustreerde de HKU-lector. “Als iemand als deel van een onderzoek een kunstwerk maakt met een terminaal ziek persoon, weet je van tevoren niet wat daaruit gaat komen.” Zulk onderzoek vindt dan ook voortdurend plaats in een ruimte tussenin media, disciplines en domeinen. “Daarom noemen we ons onderzoek vaak inter-, multi- of transdisciplinair. Dat is onze praktijk, en dat is óók de praktijk van ons onderzoek.”
Mixed impact door meerdere vormen van kennis
Door het samenbrengen van meerdere vormen van kennis, kan een mixed impact worden gemaakt, aldus Christophe. “We hebben bijvoorbeeld ervaringskennis én fenomenologische kennis én lichamelijke kennis nodig om ons werk niet alleen wetenschappelijke maar evengoed maatschappelijke, onderwijskundige of artistieke impact te laten hebben.”
Zo betekende het veel voor de HKU dat video-artikel van promovenda Marloeke van der Vlugt werd goedgekeurd door een peer-reviewed tijdschrift, benadrukte de lector. “We zijn voortdurend bezig met de vraag op welk niveau en op welke manier we onze kennis willen dissemineren. Een video-artikel biedt dan niet alleen een alternatieve vorm, maar ook een vorm die blijkbaar wordt geaccepteerd binnen het heersende wetenschappelijke discours. Dat was voor ons een belangrijk ijkpunt.”
Sculptuur als onderzoeksresultaat bij HKU
Een video-artikel is echter nog tamelijk traditioneel. Van der Vlugt is een onderzoeker die haar resultaten ook op artistieke wijze verwerkt in bijvoorbeeld sculpturen en installaties. “De disseminatie van verkregen kennis is een belangrijke focus in mijn artistieke onderzoek”, vertelde ze.
“Voor mij is het stellen van de juiste vragen belangrijker dan het delen van objectieve resultaten. Hoe kun je een publiek deelgenoot maken van hetgeen je hebt ontdekt door hen datgene zelf te laten ervaren? Hoe kun je een publiek informeren terwijl je het activeert om door te denken over een bepaald onderwerp? Met mijn video-artikel heb ik geprobeerd dat te doen.”
