‘Docent moet communicatievaardigheden en inclusie ook op zichzelf betrekken’
Ondergrens aan empathie, bovengrens aan gezag
Onderwijsonderzoekers uit Utrecht, Leiden en Wageningen keken naar de interactie tussen docenten en studenten. Hierbij was de vraag vooral in welke mate agency (agentie, handelingsgerichtheid) en communion (communiteit, gemeenschapsgerichtheid) de leeruitkomsten van de studenten bepalen. Er zijn twee typen leeruitkomsten te onderscheiden. Cognitieve leeruitkomsten gaan over de overgedragen kennis; affectieve leeruitkomsten betreffen de emotionele ontwikkeling bij studenten.
Afgenomen vragenlijsten toonden dat de grootste invloed op de cognitie komt van agency, dat van doen heeft met dominantie, controle en autoriteit. De grootste invloed op affectie komt daarentegen van communion, dat verband houdt met warmte en empathie. Deze resultaten waren ook verwacht. Een interessante bevinding is evenwel dat een ondergrens aan communion altijd nodig is bij een positieve leeruitkomst, waar een overmaat aan agency juist kan leiden tot negatieve leeruitkomsten.
Studenten centraal, docenten benaderbaar
Voor het vinden van de volmaakte balans benutten de onderzoekers een model met beide dimensies. Bij een hoge agency blijken de docenten effectiever en onbezorgder te werken, terwijl bij een hoge communion de studentmotivatie en de leeromgeving positief worden beïnvloed. Veel agency maar weinig communion leidt tot impositie, waarin de macht van de docent negatief uitpakt op het leren. Een behulpzame of begripvolle doceertrand leverde betere resultaten in zowel affectie als cognitie. Interessant is dat communion niet alleen een positieve invloed heeft op de affectieve eigenschappen van studenten, maar dat deze affectie indirect ook voordelig kan zijn voor de cognitieve uitkomsten.
Andere bevindingen waren dat agency inwerkte op in- en extrinsieke motivatie, terwijl communion vooral effect sorteerde op intrinsieke motivatie. Waar agency meer invloed heeft op de inspanning en interesses bij studenten, heeft communion positieve gevolgen voor hun plezier. Te veel agency leidt weliswaar tot een machtspositie, maar te weinig ondermijnt de lesstructuur voor de studenten. In goed onderwijs staan de studenten dus centraal, maar zijn de docenten wel warm en benaderbaar. Een inspectie van internationaal onderzoek toonde weinig verschillen tussen culturele achtergrond; wel veronderstelden de onderzoekers een onderscheid in uitkomsten per opleidingssector.
Bèta’s minder bedreven in inclusie
De verschillen tussen vakgebieden komen ook naar voren in onderzoek van de Universiteit Utrecht en de Vrije Universiteit Amsterdam naar diversiteit in het klaslokaal als inspiratie voor de docenten. Bij inclusie ligt de nadruk nu vaak nog op het verbeteren van de lesstof en de lesvaardigheid bij de docent. Volgens de onderzoekers is het een gemiste kans als docenten niet ook zelf lering trekken uit de diversiteit in de klas voor hun eigen onderzoek en ontwikkeling. Dit gebeurt al vaker onder de alfa’s en de gamma’s dan binnen de bèta’s, blijkt uit een bevraging aan University College Utrecht.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Het onderzoek naar diversiteit werd verricht op het niveau van het instituut, de syllabi en de docenten. UCU herbergt tussen de 700 en 750 studenten met zo’n 70 nationaliteiten. Van alle studenten en staf is 50 procent niet-Nederlands. De onderzoekers spraken achttien docenten en doorspitten 31 syllabi om de diversiteit te doorgronden. Qua syllabi rapporteerden zij positief over de mate van inclusie in toetsmethoden, cursusinhoud, instructievorm, samenwerking, perspectieven en taaltoegankelijkheid.
In het algemeen stelden de docenten de studenten centraal, luidde de conclusie van de onderzoekers. Wat betreft het betrekken van studentperspectieven gold dit echter eerder de alfa’s en gamma’s dan de bèta’s. Ook bleef het in veel gevallen bij het benoemen van vraagstukken, zonder dat deze in de inhoud van de lesstof terugkwamen. Toch vonden de onderzoekers dat diversiteit zowel individueel als op instellingsniveau tot uiting kwam in de inhoud van de cursussen aan het University College.
“Doceren is leren” over inclusie
In de interviews met de docenten ondervonden de onderzoekers ook verschillen tussen opleidingen. De helft van de ondervraagden gaf aan beter bewust te zijn geworden van het eigen etnocentrisme. Het idee dat het westerse perspectief wel door iedereen gedeeld werd, bleek niet altijd bewaarheid. “Doceren is leren”, verwoordde een ondervraagde de gedachte. Bewustwording van diversiteit leidt tot zelflering, terwijl ook het leren van de student de docent inspireert tot zelfstudie in diversiteit.
Ook op de vraag of diversiteit docenten iets had bijgebracht over hun eigen vakgebied, antwoordden de meesten bevestigend. Bij bestudering ging het vaak echter meer over hun eigen ontwikkeling dan een invloed op hun (onderzoeks)werk. Bovendien trad dit doorwerken wederom vaker op bij alfa’s en gamma’s, terwijl slechts een enkele bèta dit denken over diversiteit bevestigde. Zo heeft diversiteit in de intellectuele omgeving van instituten implicaties voor hoe docenten zelf denken over inclusie. Deze bevinding is belangrijk voor de ontwikkeling van docentopleidingen en faculteitsprogramma’s.
