Pools onderzoeksinstituut gesloten omwille van internationale banden
(Inter)nationale gemeenschap
In 2017 was PIASt juist ingesteld om een internationale leergemeenschap binnen Polen op te zetten. Zo vormde het een alternatief voor de nationale hoger-onderwijsinstellingen door het aanbieden van fellowships voor alfa- of gammawetenschappers. Inkomende laureaten kwamen vooral uit Oekraïne, de Verenigde Staten, Italië en Rusland. Drie Nederlandse academici hebben bij PIASt geresideerd. In totaal heeft het initiatief bijna 100 buitenlandse wetenschappers binnen zijn muren verwelkomd. Het instituut heeft een sterk interdisciplinair karakter, met nadruk op geschiedenis, taal en filosofie.
Volgens directeur Urbańczyk is PIASt bedoeld voor slow science in een internationale interactie van academici binnen de Poolse omgeving. In een reactie zegt hij dat dit initiatief enthousiast ontvangen werd door PAN, het Poolse ministerie van onderwijs en de internationale (onderzoeks)gemeenschap – met weliswaar beperkte middelen. Door de coronacrisis en Oekraïneoorlog heeft het instituut zijn bakens verzet, onder meer door het verwelkomen van een geheel Oekraïens gezelschap aan fellows.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Na zeseneenhalf jaar wordt het instituut nu geliquideerd, zonder dat de betrokkenen al weet hebben van de exacte beweegredenen, procedure, tijdsplanning of gevolgen. Volgens het Poolse persbericht functioneerde PIASt onvoldoende en heeft PAN te weinig financiën beschikbaar. Dit laatste aspect zou verband houden met het oorspronkelijke voornemen om fondsen voor het instituut te vergaren buiten PAN. Het gebrek hieraan zou hebben bijgedragen aan een onhoudbare toekomst voor PIASt.
Internationale banden verdienen internationale verdediging
Urbańczyk geeft echter aan dat het functioneren van PIASt niet werd betwist door de internationale koepels NetIAS en EURIAS. Visitaties en audits door PAN zelf leidden niet tot onvolkomenheden. Qua financiën had het instituut een bescheiden budget, dat in toenemende mate door internationale partners werd bekostigd. Hoewel het dus altijd de bedoeling was geweest dat PIASt buiten PAN om gefinancierd had moeten worden, vermoedt de directeur kwaad bloed door juist die internationale banden.
Waar het weliswaar gewenst was geweest als Poolse wetenschappers zichtbaar werden voor buiten, wordt niet verdisconteerd dat de internationale leergemeenschap een verrijking zou zijn voor Polen. De connotatie klinkt dat PIASt onvoldoende dienstig is aan de belangen van de Poolse wetenschap. Terwijl uitwisselingen zoals Erasmus nog voor im- en export van kennis zorgen, blijkt slow science binnen dit instituut vatbaar voor nativistische sentimenten binnen de gespannen geopolitieke velden. Volgens Urbańczyk vereist een instituut zoals PIASt intrinsiek vertrouwen in academische waarden en vrijheden, naast een bredere blik op het rendement van nationale investeringen in de wetenschap.
De onafhankelijkheid van academiën en andere instituten ligt echter reeds lang onder vuur in Polen. Zo is het Holocaustonderzoekers sinds 2018 verboden om ‘de Poolse natie’ verantwoordelijkheid te geven voor het lot van de Joden. Niettemin ondertekende de Poolse minister van onderwijs in 2020 de Verklaring van Bonn over vrij onderzoek, waarin overheden werd opgeroepen de vrijheden en de internationale verwevenheid van de wetenschap te verdedigen tegen aanvallen van binnen of buiten. Dit principe is ook opgenomen als artikel 13 binnen het Handvest voor de Grondrechten van de EU, eveneens door alle lidstaten ondertekend. Onlangs riepen Franse academici nog op tot de internationale verdediging van academische vrijheid.
