Rendementsdenken hoger onderwijs extra nadelig voor studenten met dyslexie
In Nederland staat ongeveer zeven procent van de studenten officieel als dyslectisch te boek. Over het geheel kenmerken zij zich door hogere uitval, meer studievertraging en een groter beroep op onderwijsvoorzieningen. Dyslectische studenten zijn dikwijls onderzoeksobject, maar vaak wordt hun niet gevraagd hoe zijzelf hun studietijd beleven. Daartoe hebben de onderzoekers aan de HAN de waardevolle doelen van 23 studenten met dyslexie aan twee hoger-onderwijsinstellingen bevraagd. Ook spraken zij tien studiebegeleiders over de (on)mogelijkheden van deze groep studenten.
Individuele en institutionele obstakels
De factoren die de dyslectische studenten beïnvloeden, vallen uiteen in persoonlijke, institutionele, docentgerelateerde, didactische en omgevingsgerichte omstandigheden. Op persoonlijk vlak was de eigen ontwikkeling en de drang om te slagen het belangrijkst. Deze eigenschappen worden geremd door de obstakels die zij ondervonden, zoals de tijdsdruk bij geschreven studieopdrachten of onwil aan de kant van staf en instituut. Opvallend was dat de behoefte om zich te bewijzen vaak externe invloeden herbergde, zoals de status van een baan en een salaris om zich meer geaccepteerd te voelen. Ook het doorstaan van de vergelijking met andere studenten was een reden om te willen presteren.
Op institutioneel niveau liepen dyslectische studenten aan tegen de noodzaak tot lezen en schrijven. Hiervoor behoefden zij extra tijd, zeker bij Engelstalig onderwijs. Zo kost het hun minder moeite om in het Nederlands te spreken of hun scriptie te schrijven. De aanwezigheid van cursussen rond dyslexie en kortere studievormen was voordelig voor het welslagen van deze groep studenten. Hierbij was de hulp van staf en studiebegeleiders essentieel: een empathische houding en een wens tot doorverwijzen naar financiële fondsen waren onmisbaar voor het opvangen van studievertraging. Onder de ondervraagden waren twaalf vertraagd; slechts vijf studeerden voltijds zonder vertraging.
Rendementsdenken funest voor studenten met dyslexie
De bevindingen van de onderzoekers komen grotendeels overeen met eerdere studies naar dyslexie. Deze studenten hebben een loopbaan die zich goed laat karakteriseren als ‘post-traumatische groei’: het omzetten van de negatieve ervaringen met zelf of ander in volharding en inzicht om succes te bereiken. Door de nominale verwachtingen zijn de drijfveren van dyslectische studenten dus vaak eerder extern dan intern van aard. Hierbij hebben zij te maken met een omgeving die dikwijls het systeem boven de studenten verheft.
Om deze omgeving bewust te maken van de behoeften bij dyslectische studenten is het volgens de onderzoekers noodzakelijk om te investeren in diverse randvoorwaarden. Voorbeelden hiervan zijn een dialoog tussen dyslectische studenten en hun omgeving over verwachtingen en doelen, de beschikbaarheid en toegankelijkheid van fondsen, de aanwezigheid van kleinschalige cursussen en modules of een trainingsaanbod voor staf en onderwijsondersteuners. Zo is een diagnose van dyslexie minder gebruikelijk onder vrouwen (74 procent van de respondenten) en lijden internationale studenten onder minder steun in hun netwerk.
Volgens de onderzoekers vormt het rendementsdenken binnen het hoger onderwijs een extra horde voor studenten met dyslexie. Deze groep heeft behoefte aan flexibiliteit, kleine klassen en intensieve omgang met staf of studiebegeleiders. De financiering van het hoger onderwijs vereist echter een efficiënte doorstroom, die daarentegen nadelig kan zijn voor diversiteit, kansengelijkheid, studentenwelzijn en toegankelijkheid. Het inmiddels afgeschafte leenstelsel was daarbij extra ongelukkig voor deze studentengroep, net als de relatieve schaarste aan Nederlandstalig opleidingsaanbod. Om inclusie en het gevoel van toebehoren voor deze groep te vergroten moet dyslexie van een individueel tot een systematisch thema worden.
