VVD en BBB kijken voor onderzoek liever naar bedrijfsleven dan naar wetenschap
“Nederland heeft het niet zo makkelijk”, trapte NWO-voorzitter Marcel Levi, tevens voorzitter van de Kenniscoalitie, de bijeenkomst af. “Van koeien en varkens moeten we het steeds minder hebben, we hebben niet veel grote industrie, we zijn geen lagelonenland, maar we hebben wel een sterke kennisinfrastructuur en een groot potentieel aan jonge, slimme mensen.”
Kennis draagt bij aan sociale cohesie en de economie, benadrukte Levi. “Het is geen kostenpost – dat is een misverstand. Er zijn veel onderzoeken gedaan waaruit blijkt dat het veel meer oplevert dan het kost.” Het stemde hem dan ook bezorgd dat sommige partijprogramma’s voorstellen bevatten die in strijd zijn met de Europese afspraak om drie procent van het BBP in kennis en innovatie te investeren.
Uitstralen dat praktijkgericht onderzoek belangrijk is
Hoe blijft Nederland aan de top qua kennis, innovatie en onderzoek? Zo luidde de eerste vraag van debatleider Jaap Jansen. D66 wil doorgaan met de investeringen uit vorige kabinetten zoals het tienjarige, vijf miljard euro tellende Fonds voor Onderzoek en Wetenschap, vertelde Jan Paternotte.
“Een groter deel daarvan willen in de eerste geldstroom stoppen om instellingen en onderzoekers meer zekerheid te geven – specifiek ook bij hogescholen. We moeten uitstralen dat we het praktijkgericht onderzoek van hogescholen willen uitbouwen”, aldus de runner-up van D66. Zijn partij wil daarnaast een extra miljard beschikbaar stellen om duurzame innovatie in het bedrijfsleven te stimuleren. “We moeten ons blijven committeren aan de wetenschap; de afgelopen jaren hebben we laten zien dat het werkt.”
Ook Lisa Westerveld, de onderwijswoordvoerder van GroenLinks-PvdA, wil vasthouden aan de investeringen van de afgelopen jaren. “Die hebben ervoor gezorgd dat de zekerheid voor onderzoekers is toegenomen. Nu willen veel partijen dat weer afschaffen”, zei ze.
Daarnaast benadrukte Westerveld dat GroenLinks-PvdA het Groeifonds niet wil wegbezuinigen, anders dan de doorrekening van het CPB leek te suggereren. Ook de ScienceGuide redactie heeft het zo geïnterpreteerd en een eerder artikel inmiddels aangepast. GroenLinks-PvdA wil het fonds juist structureel maken en anders inrichten: minder gevoelig voor eisen door bedrijven of overheden, aldus Westerveld.
Schaarste en focus
Aan de rechterzijde waarschuwde VVD’er Christianne van der Wal voor tijden van allerhande schaarste. “Schaarste betekent dat je keuzes moet maken, ook in je strategische agenda’s voor kennis en innovatie”, bouwde ze daarop voort. “Daarin mag meer focus komen op de maatschappelijke transities, in combinatie met heel veel ruimte voor het bedrijfsleven. Dat is immers verantwoordelijk voor twee derde van de R&D in Nederland.”
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
BBB-kopstuk Mona Keijzer pleitte op haar beurt voor een structurele financiering van onderzoek en een zoektocht naar een duurzame toekomst. “Ook moeten we kijken hoe we in zowel Nederlands als verre landen kunnen helpen met het verbeteren van voedselzekerheid”, aldus Keijzer.
Het feit dat de VVD 5 miljard euro wil besparen op ontwikkelingssamenwerking maakt het voor universiteiten juist moeilijker om samen te werken met bijvoorbeeld Afrikaanse universiteiten, gaf Van der Wal toe.
Hetzelfde, maar dan met minder
Het mkb heeft te weinig toegang tot onderzoek en subsidies, betoogde Van der Wal in het debat. “We hebben dat enorm ingewikkeld gemaakt”, aldus de demissionair minister van Stikstof en Natuur. “Soms moeten kleine mkb-bedrijven iemand aannemen om daarin wegwijs te kunnen zijn.”
Het antwoord van de VVD is echter lastenverlaging voor bedrijven, niet een versimpeling van de financieringsinstrumenten, leverde Paternotte kritiek op de VVD. Aan ruimte voor het bedrijfsleven hebben universiteiten niets, aldus de D66’er, die vaststelde dat er in de keuzes van de VVD minder middelen overblijven om de investeringen in het onderwijs overeind te houden.
“Dat moet je dan doen met minder middelen, en daarom moet je focus aanbrengen”, aldus Van der Wal. Zij pleitte voor ‘slimme coalities’ waardoor instellingen niet hoeven te concurreren maar zich veeleer kunnen richten op samenwerking. “Dit is wat het is. We gaan een periode van schaarste tegemoet, dus we moeten keuzes maken.”
Onderzoek voor economie of om zichzelf
Het is voor de VVD duidelijk waarvoor gekozen dient te worden: onderzoek dat “bijdraagt aan de maatschappelijke transities en het toekomstige verdienvermogen van Nederland”, aldus Van der Wal. Uit het verkiezingsprogramma van de VVD blijkt dat daarmee vooral technisch, medisch en bèta-onderzoek wordt bedoeld.
Ook de BBB van Mona Keizer kiest die richting. “Je kunt niet helemaal zonder de talen, de filosofie of de psychologie, maar nu slaat de balans naar de verkeerde kant. In je financiering mag je meer gaan naar de kant waar het toekomstig verdienvermogen ligt”, aldus Keijzer.
Paternotte en Westerveld zijn een andere mening toegedaan. “De politiek moet niet gaan bepalen waarop wetenschap zich moet richten”, aldus Paternotte. Onderzoek moet daarnaast waarde op zich hebben en niet alleen in dienst van het bedrijfsleven staan, betoogde Westerveld.
“We moeten ervoor waken dat bedrijven of overheden geen vinger in de pap krijgen als zij investeren in onderzoek. Bij de meeste instellingen gebeurt dat niet, maar het ligt altijd op de loer. Wij willen daarom een onafhankelijk fonds dat ervoor zorgt dat noch overheden noch bedrijven onderzoek kunnen beïnvloeden. Er wordt bijvoorbeeld heel veel onderzoek gedaan naar de zorg; je wilt voorkomen dat er alleen onderzoek wordt gedaan naar medicijnen waaraan iets te verdienen valt.”
Bekostiging stabieler maken.
Over één kwestie waren de vier politici het eens: de bekostiging van hoger-onderwijsinstellingen is te afhankelijk van studentenaantallen. Omdat elk model perverse prikkels zal kennen, pleitte Westerveld ervoor het dat hoger onderwijs zelf, samen met het ministerie van OCW, over een nieuw bekostigingsmodel gaat nadenken.
“Dan heb je echter wel politieke partijen en een overheid nodig die garanderen dat het niveau van die bekostiging op peil blijft. Dat is misschien wel de grootste uitdaging voor de komende jaren”, uitte Westerveld haar zorg.
NWO voor VNO-NCW
Tot besluit hield Marcel Levi een gloedvol betoog voor het behoud van het Groeifonds. “Het lijkt wel alsof er een tegenstelling is tussen wetenschap en bedrijfsleven, maar werkgeversorganisatie VNO-NCW is ook lid van de Kenniscoalitie. Die vinden het verschrikkelijk dat het Groeifonds en de Fonds voor Onderzoek en Wetenschap verdwijnt”, liet de NWO-voorzitter optekenen. “Wie een hart heeft dat klopt voor het mkb, moet dat niet afschaffen.”
