‘Universitaire managers zijn geen vijanden van academische waarden’
Traditioneel staan universiteiten voor onafhankelijk, kwalitatief hoogstaand en nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek en onderwijs. Toch zijn ze sinds de neoliberale hervormingen in de jaren tachtig in toenemende mate blootgesteld aan externe druk in de richting van efficiëntie en economische waardeoriëntatie. Om de taken die overeenkomen met deze marktconforme waarden te beheersen, is er een nieuwe en snelgroeiende groep professionele medewerkers ontstaan binnen de universiteiten, schrijven onderzoekers uit Tilburg en Rotterdam.
Managers die de academicus als vijand hebben uitgeroepen
Sommige wetenschappers beweren dat deze nieuwe groep medewerkers de traditionele academische normen of academische professionele logica ter discussie stellen en in plaats daarvan marktnormen of marktlogica importeren via eerdere banen in en huidige relaties met de particuliere sector. Onderzoekers Stefan de Jong en Wiebke Kantimm stellen dat dit ook in Nederland tot kritiek heeft geleid, waarbij betoogd wordt dat de universiteit is overgenomen door managers die de academicus als vijand hebben uitgeroepen.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
De Jonge en Kantimm verkennen of professioneel personeel aan Nederlandse universiteiten daadwerkelijk academische normen uitdaagt. De onderzoekers vroegen zulke medewerkers naar hun ideeën over universiteiten om zo hun ‘institutionele logica’ vast te leggen. “Het concept van institutionele logica probeert de onderliggende geloofssystemen te verklaren die waarden, normen, praktijken en gedragingen van individuen en organisaties vormgeven”, leggen ze uit.
In het onderzoek is de institutionele logica van drie groepen professioneel personeel aan universiteiten en bijbehorende medische centra in Nederland geanalyseerd. Die groepen betreffen business developers, subsidieadviseurs en beleidsmedewerkers onderzoek.
Opzetten van samenwerkingsverbanden met de industrie
De business developers in kwestie zijn de stafleden aan universiteiten en UMC’s die zich bezighouden met de commerciële ontwikkeling en valorisatie van academische kennis en onderzoek. “Dit kan bijvoorbeeld het opzetten van samenwerkingsverbanden met de industrie, het ondersteunen van de oprichting van spin-off bedrijven, of het aanvragen van patenten en licenties omvatten”, aldus de onderzoekers.
Beleidsmedewerkers onderzoek zijn de medewerkers die betrokken zijn bij het ontwikkelen, implementeren en adviseren over beleid en strategieën die betrekking hebben op onderzoek.
Relaties managers met private bedrijven
De onderzoekers verzamelden hun resultaten middels een enquête waarin 143 respondenten informatie geven over hun opvattingen over universiteiten, hun eerdere werkervaring en de sterkte van hun professionele relaties binnen de universiteit. Deelnemers werden gevraagd de sterkte van hun professionele relaties te beoordelen met individuen uit verschillende categorieën, zoals met het academisch leiderschap binnen hun organisatie, academici binnen hun organisatie, en de relaties met private bedrijven.
De respondenten kregen tevens verschillende karakteriseringen van de gewenste vorm van universiteiten en universitaire medische centra voorgelegd. “Dit omvatte uitspraken zoals “Universiteiten moeten het debat aanjagen”, “Universiteiten moeten kritisch denken aanmoedigen”, en “Universiteiten moeten vaardigheden bieden waar studenten wat aan hebben””, schrijven de onderzoekers.
Managers kennen een sterkere marktlogica
Uit de resultaten blijkt dat professioneel personeel met eerdere ervaring in de private sector en sterke relaties met private sectorbedrijven inderdaad neigt naar een sterkere marktlogica. Hun professionele achtergrond en hun netwerken buiten de academische wereld hebben lijken dus door te werken in op hun perspectieven op de universitaire context.
Niettemin is effect van die eerdere ervaring in de private sector slechts matig, schrijven de onderzoekers. Het is de academische professionele logica die overheerst in het gedrag en de opvattingen van dit professioneel personeel, concluderen zij. “Dit betekent dat de traditionele academische waarden en normen nog steeds sterk aanwezig zijn onder deze groep werknemers en dat zij het academische hart van de universiteiten niet fundamenteel ter discussie stellen.”
De onderzoekers suggereren verder dat professioneel personeel kan fungeren als ‘bruggenbouwers’ die helpen bij het in evenwicht brengen van externe markteisen en interne academische belangen. “Ze vormen een brug tussen de academische wereld en de externe omgeving, zonder noodzakelijkerwijs de fundamenten van de academische cultuur te verstoren.”
Bevindingen bieden genuanceerder beeld van managers
De bevindingen bieden een genuanceerder beeld van de rol van professioneel personeel in de zogenaamde managementcultuur van universiteiten, schrijven De Jonge en Kantimm. “In plaats van aanjagers van deze marktgerichte trend te zijn, lijkt het erop dat professioneel personeel zich aanpast aan en navigeert binnen de bestaande structuren, waarbij zij zowel marktgerichte als academische logica’s integreren in hun werkzaamheden.”
Deze studie suggereert volgens de onderzoekers dat er in Nederland weinig noodzaak is om professioneel personeel binnen een universiteit met scepsis te benaderen. Evenmin hoeft men hen te zien als uitdagers van academische normen en belangrijke drijvende krachten achter de toegenomen marktoriëntatie van universiteiten.
Interne wrijving kan worden verminderd
Voor universiteiten kan het nuttig zijn om de dialoog tussen academici, academisch leiderschap en het professionele personeel over hun opvattingen over universiteiten aan te jagen. Zo kan de interne wrijving worden verminderd, schrijven de onderzoekers in hun aanbevelingen.
“Symposia of workshops kunnen de gelegenheid bieden om te praten over verschillende werkpraktijken, taken en verwachtingen tussen interne belanghebbenden uit verschillende domeinen en hoe met deze verschillen om te gaan of er zelfs strategisch gebruik van te maken. Deze groepsinterventies kunnen helpen de focus te verleggen van scepticisme, veroorzaakt door verschillen in rol, waarden, normen en praktijken, naar gedeelde doelen en een betere basis voor samenwerking” schrijven ze in het slot van hun artikel.
