Thermostaat van het heelal
Door een storing in de elektronica was HIFI meer dan 160 dagenbuiten bedrijf. De eerste melding dat er iets mis was met HIFI kwamop 3 augustus 2009 van Mission Control in Darmstad. “Groningen, wehave a problem.” Tijdens het dagelijkse contact met Herschel/HIFIwaren vreemde gegevens binnengekomen: HIFI bevond zich in eentoestand die niet was voorzien in de protocollen.
Na de voorbije spannende maanden konden de ingenieurs enonderzoekers van SRON en ESA donderdagavond opgelucht ademhalen,want in Darmstad kwam de definitieve bevestiging binnen dat HIFIweer grensverleggende wetenschappelijke observaties kan doen.Hetkostte weliswaar een extra dag om met een back up de LocalOscillator Control Uni in de ijskoude ruimte zo op te warmen dathij zonder enig risico kon worden aangezet. Hij leek wel een wisselbij ProRail! HIFI is nu volledig operatief, zonder zoutkaartjevermoedelijk.
Geboorte van planeten en sterren
In de ESA-ruimtetelescoop Herschel, gebouwd onder leiding vanSRON Netherlands Institute for Space Research, onderzoekt hetsuperinstrument de samenstelling en fysica van interstellaire gas-en stofwolken. De infrarood-spectrometer gaat meten hoeveelkoolstof en water deze wolken bevatten, wat naar verwachting nieuwlicht werpt op de geboorte en vroege ontwikkeling van sterren enplaneten. De sensors van HIFI blijken inmiddels dezelfde prestatieste leveren als in de zomer van 2009, toen het meetinstrument dewetenschappelijke wereld verbaasde met zijn eerste, loepzuiverewaarnemingen van met name geïoniseerde koolstof, het moeilijksteonderdeel van het meetprogramma.
HIFI-projectleider Peter Roelfsema vertelt opgelucht: “Het wasecht een uiterst complexe technologische puzzel die we op basis vanheel weinig informatie en onder grote druk moesten oplossen. Maarhet was onze eer te na daar langer dan absoluut noodzakelijk overte doen.”
Wetenschappers over de gehele wereld zaten op de waarnemingenvan HIFI te wachten, terwijl was uiterste zorgvuldigheid gebodenwas. “Zekerheden zijn in het ruimteonderzoek niet te geven.Instrumenten die in de vijandige ruimte lang hun werk moeten doen,blijven kwetsbaar. Maar we hebben er nu alle vertrouwen in dat HIFIhet hele wetenschappelijke programma kan voltooien.”
Thermostaat van het heelal
Het wetenschappelijke programma draait om de speurtocht naargeïoniseerde koolstof en water in het Heelal. Wetenschappelijkleider Frank Helmich: “Geïoniseerd koolstof is van belang voorsterrenkundigen omdat het een goede graadmeter is voor verwarmingen koeling van het gas dat sterren en planeten vormt. Met HIFIkrijgen we dus een beter idee hoe de ‘thermostaat’ van hetuniversum werkt.”
Water is waarschijnlijk het smeermiddel van het hele ster- enplaneetvormingsproces. Het molecuul zorgt, net als geïoniseerdkoolstof, voor koeling van heel hete gassen, zodat die zich kunnensamenballen tot nieuwe zonnen. “HIFI meet ook de atmosfeer vanplaneten en kometen in ons zonnestelsel. We rekenen dus weer op eenrijke wetenschappelijke oogst. Dat is echt te danken aan de groteinzet van alle betrokken ingenieurs en wetenschappers, van SRON,ESA én uit Polen. De motivatie om dit probleem te kraken kwamrechtstreeks uit het eergevoel van de onderzoekers zelf. Hoewel ikniet anders verwacht had, ben ik daar toch ook erg trots op.”
