Vergrijzing als kans
Het rapport ‘Actief ouder worden in Nederland’ schetst dedemografische ontwikkelingen in binnen- en buitenland. Tot het jaar2040 stijgt in Nederland het aantal vijfenzestigplussers met ruimtwee miljoen, zo blijkt. De auteurs signaleren een andere kijk opvergrijzing, waarbij naast de kosten ook de kansen worden gezien.De rol van ouderen is bij het bereiken van de pensioengerechtigdeleeftijd niet langer uitgespeeld.
Demografische aardverschuiving
De vergrijzing zet de komende jaren flink door, wereldwijd enook in Nederland. Dat heeft twee demografische oorzaken: we krijgenminder kinderen en we leven steeds langer. Beide trends samenveroorzaken een wereldwijde demografische aardverschuiving. Indemografisch opzicht was de twintigste eeuw de eeuw van ongekende,explosieve bevolkingsgroei. De eenentwintigste eeuw zal vooralworden gekenmerkt door nooit eerder vertoonde veranderingen in deleeftijdsopbouw.
De vergrijzing zet niet alleen door, zij versnelt. De gevolgenzijn ingrijpend. Natuurlijk gaat vergrijzing met hoge kostengepaard, wat onmiskenbaar een uitdaging oplevert voor samenlevingen beleid. De auteurs van het rapport maken zich desondanks sterkvoor een nieuwe, evenwichtigere kijk op vergrijzing. Hetuitgangspunt is daarbij dat jarenlange investeringen in gezondheid,evenals de toegenomen welvaart, voor steeds meer mensen een langeren ook gezonder leven mogelijk maken. Almaar meer vitale ouderenkrijgen de mogelijkheid na hun pensioengerechtigde leeftijd actiefte blijven. De uitdaging is dit rijke potentieel tot ontwikkelingte brengen.
Boeiende cijfers en trends uit het rapport geven stof totnadenken en discussie:
Dalend kindertal
Op wereldschaal halveerde het aantal kinderen per vrouw van 5rond 1950 tot 2,5 nu. In Europa is het gemiddelde kindertal noglager: 1,5 kind per vrouw. In Nederland worden gemiddeld 1,8kinderen per vrouw geboren.
Stijging van de levensduur
Steeds meer mensen leven langer en in betere gezondheid. Rond1950 leefde 60% van de wereldbevolking in landen waar de gemiddeldelevensverwachting minder dan 50 jaar was. Tegenwoordig leeft 60%van de wereldbevolking in landen waar de levensverwachting hoger isdan 70 jaar. Levenswinst van 20 jaar in de afgelopen halve eeuw;dat is een stijging van de gemiddelde levensduur van 4 maanden perjaar, dan wel van van 2,5 dag per week, of van 8 uur per dag.Voortgaande stijging van de levensduur wordt verwacht.
Vergrijzing
De vergrijzing speelt zich wereldwijd af, ook inontwikkelingslanden. Van alle werelddelen is Europa het meestvergrijsd. Economisch sterke en zwakkere landen worden metvergrijzing geconfronteerd: Duitsland, Italië, Griekenland enZweden zijn de Europese koplopers in de vergrijzing.
Nederland
Vergrijzing gaat komende decennia versnellen. Tot het jaar 2040stijgt het aantal vijfenzestigplussers met 2 miljoen (van 2,4 naar4,5 miljoen). Het aantal zeer ouden (tachtigplus) stijgt van700.000 nu tot 1,5 miljoen rond 2040. Ook in ons land blijft delevensduur toenemen. Nu is de gemiddelde levensverwachting bij degeboorte 78,8 jaar voor mannen en 82,7 jaar voor vrouwen. En destijging gaat door, waarbij e verschillen tussen mannen en vrouwenkleiner worden.
Levensduur en pensioenleeftijd
Bij de invoering van de AOW in 1957 leefde eenvijfenzestigjarige man gemiddeld nog 14 jaar (een vrouw 15 jaar).Tegenwoordig heeft een vijfenzestigjarige man een levensverwachtingvan 18 jaar (een vrouw 21 jaar).
Ontwikkelingen per thema
Arbeidsmarkt en economie
De arbeidsparticipatie van ouderen is de afgelopen jaren isflink toegenomen: voor de 50-64-jarigen tussen 1989 en 2011 van 37%naar 63%. Bij vrouwen is sprake van een verdrievoudiging van dearbeidsdeelname; zij zijn de drijvende kracht in de stijgendearbeidsparticipatie.
De gemiddelde leeftijd waarop werknemers met pensioen stijgtflink, na een jarenlange daling. Krap een derde van de werknemerswerkt door tot zijn vijfenzestigste. Bij ruim tweederde is dit niethet geval, waardoor er ruimte lijkt voor verderestijging.
De lonen voor oudere werknemers stijgen in ons land relatiefsterk. De arbeidsmarkt voor ouderen is nog niet af. Flexibeleuittreding en zware beroepen vragen om aandacht.
Bedrijven
De cultuur van het vervroegd uittreden behoort inmiddels tot hetverleden. Opvattingen over langer doorwerken veranderen zowel bijwerkgevers als bij werknemers .Werkgevers en werknemers zijn heteens over de manier waarop de gevolgen van de vergrijzing voor hetbedrijf worden ingeschat. Werkgevers stellen zich (vooralsnog?)tamelijk passief op waar het gaat om het op ouderen gerichtepersoneelsbeleid.
Zorg en hulpverlening
Drie à vier op de tien vijftigplussers doen aanvrijwilligerswerk, met name in sportverenigingen enlevensbeschouwelijke groepen. Twee à drie op de tienvijftigplussers verleent mantelzorg. Ondanks de stijgendearbeidsdeelname van ouderen neemt het aantal vrijwilligers enmantelzorgers gestaag toe. Ouderen nemen het leeuwendeel van dezeactiviteiten voor hun rekening.
Woningmarkt, verkeer en vrije tijd
Ouderen zijn nauwelijks mobiel op de woningmarkt en hebben eengeringe neiging tot verhuizen. Aanpassing van de bestaandewoningvoorraad is gewenst. Daarnaast moet, met het oog op devergrijzing, ook aan een nieuwe woningvoorraad worden gebouwd. Hetautobezit onder ouderen en de mobiliteit neemt van generatie opgeneratie toe. Ouderen kunnen, door de toegenomen welvaart, vangeneratie op generatie kiezen uit meer vormen vanvrijetijdsbesteding.
