Goed, maar geen ‘Champions League’
Nederlanders zijn op de Japanners en Finnen het vaardigste volkje ter wereld blijkt uit het Programme for the International Assessment of Adult Competencies (PIAAC) van de OECD dat de lees- reken- en probleemoplossende vaardigheden van mensen in 21 landen onderzocht. De Vlaamse oud-premier Yves Leterme overhandigde het eerste exemplaar aan Minister Bussemaker.
“De resultaten voor Nederland zijn zeer goed meegevallen,” verklaarde de Vlaming en plaatsvervangend secretaris-generaal van de OECD Yves Leterme. “Het is nog geen Champions League, maar de resultaten zijn een stuk beter dan die in Madrid.”
Vaardigheden van maatschappelijk belang
De oud-premier van België noemde de presentatie van het rapport een historisch moment, nooit eerder is er zo’n uitgebreid onderzoek gedaan naar de vaardigheden van volwassenen, én hoe deze effectief in het werk gebruikt worden. In het onderzoek zijn ook digitale vaardigheden opgenomen. “De vaardigheden om digitale informatie te verwerken is een van de belangrijkste in de hedendaagse, grotendeels digitale werkomgeving,” lichtte Leterme toe.
“Overheden, ook die van ontwikkelde landen, hebben nog een lange weg te gaan om elke burger ‘digitaal-geletterd’ te maken en te voorkomen dat de kloof in vooral deze digitale vaardigheden leidt tot sociale uitsluiting. De hoofdboodschap van dit onderzoek is dan ook dat zonder de juiste vaardigheden, mensen grote kans hebben om in de marges van de maatschappij terecht te raken.”
En die kloof is verontrustend, in alle onderzochte landen is de kloof tussen hoog- en laagopgeleiden ten opzichte van eerdere metingen gegroeid. Ook hebben mensen met lage niveaus in lezen en rekenen het meest geleden onder de economische crisis, legde Leterme uit. “Dit heeft een blijvende impact op hen, op hun familie en de maatschappij als geheel.”
Fatalisme en machteloosheid
Lage vaardigheden hebben niet alleen persoonlijke of economische gevolgen. “Uit dit onderzoek blijkt dat personen met lage niveaus zichzelf vaker als ‘object’ zien dan als ‘actor’. Ze voelen zich veel vaker machteloos en hebben een veel lager vertrouwen in de politiek,” verklaarde Leterme. “Deze groep heeft een grotere kans hun baan te verliezen, of wanneer hun werk verandert bestaat de kans dat ze dat werk niet langer kunnen uitoefenen.” Daarnaast hebben ze ook vaker een slechtere gezondheid, blijkt uit de Nederlandse cijfers.
Leterme roept overheden op om te blijven investeren in onderwijs en kennis. “Uit het onderzoek komt naar voren dat jonge Zuid-Koreanen alleen jonge Japanners voor zich hoeven te dulden. Oudere Koreanen scoren onder het OECD-gemiddelde, dit laat zien dat effectieve overheidsmaatregelen hun vruchten afwerpen en de kansen van jongeren drastisch laten toenemen. Finland is een voorbeeld dichter bij huis waar hetzelfde is gedaan.”
VWO beter dan Spaanse universiteit
Iemands formele educatie zegt niets over iemands vaardigheden, blijkt als de resultaten van verschillende landen vergeleken worden. In Italië en de VS bijvoorbeeld hebben relatief veel mensen een universitair diploma en scoren dus vaak goed in conventionele ranglijsten, maar dit betekent niet dat ze goed scoren in dit soort vaardigheidstoetsen.
Minister Bussemaker is trots als ze hoort hoe goed de Nederlandse resultaten zijn. “We brengen het er erg goed vanaf. Op lezen staan we 3e na Japan en Finland. Op rekenen is alleen Japan beter en bij probleemoplossend vermogen staan we ook 3e. Ik kreeg afgelopen week al veel complimenten van andere OECD-ministers voor de Nederlandse prestaties. Maar dat mag niet tot leiden tot “zelfgenoegzaamheid en borstklopperij”.
“We zijn een klein bootje op een grote oceaan, noch de getijden, noch de golven kunnen we aanpassen. Het enige wat we kunnen doen is zorgen dat we een goede bemanning hebben. Een bemanning die flexibel en goed opgeleid is. En gelukkig hebben we die in Nederland. Het zegt veel over de kwaliteit van onderwijs dat je met een Nederlands VWO diploma beter scoort dan met een academische titel uit Italië of Spanje.”
MBO internationaal voorbeeld
Bussemaker is ook trots op het MBO onderwijs. “Er is vaak kritiek op het MBO, maar internationaal gezien doen we het best goed. Er is ook vanuit veel landen interesse voor ons duale stelsel. Niet alleen Duitsland, maar ook wij hebben iets interessants te bieden. Velen kunnen leren van ons systeem.”
Toch gaat niet alles even goed, Bussemaker ziet ook enkele zorgpunten. “Uit het onderzoek komt naar voren dat jongeren meer vaardigheden hebben dan hun ouders. Dit geldt helaas in mindere mate voor allochtone jongeren, zij staan op achterstand ten opzichte van leeftijdsgenoten. Uit het onderzoek blijkt dat niet de sociaaleconomische status maar etniciteit bepalend is voor deze achterstand.” Vroegtijdig schoolverlaten en de hoeveelheid zwakke scholen in de binnensteden dragen bij aan de achterstand en moeten volgens de Minister snel worden aangepakt.
Overstappen van HO naar MBO
Het tweede zorgpunt is dat Nederlanders een goede, brede basis hebben in kernkwaliteiten maar er zijn ook veel specifiekere vaardigheden nodig om succesvol te zijn op de arbeidsmarkt. Daarom moet er een goede aansluiting tussen studie en arbeidsmarkt zijn. Studenten moeten niet worden opgesloten in een bepaalde route, ook niet in het MBO, zegt Bussemaker.
“Het MBO wordt door zowel ouders als studenten nog vaak gezien als een default option, maar de cijfers tonen aan dat we deze vaardigheden hard nodig hebben. We hebben betere links tussen het HO en MBO nodig, naar boven, maar zeker ook naar beneden.” Bussemaker roemt het Oostenrijkse systeem waar studenten makkelijk van het hoger onderwijs naar het beroepsonderwijs kunnen overstappen, en willen overstappen als dat beter bij hen blijkt te passen. We mogen trots en tevreden zijn, maar mogen niet verslappen en achterover hangen. We hebben nog heel veel werk te doen.”
