Bezuinigingen zijn puur ideologie
“Ik erger me aan collegae die met de grootste autoriteit dingen zeggen in de media over de huidige crisis. Juist een crisis als deze laat zien dat economen wel wat bescheidener mogen zijn in hun pretenties. We kunnen achteraf precies verklaren wat er mis is gegaan, maar bij benadering voorspellen? Nee, daar moeten we veel bescheidener in zijn.” Prof. Joan Muysken, hoogleraar Macro-Economie en medeoprichter van de economische faculteit, blikt terug op zijn carrière. Na bijna dertig jaar spreekt hij op 29 november zijn afscheidsrede uit.
De rode draad in zijn wetenschappelijke carrière is werkgelegenheid. “Voor het participeren in de maatschappij is een baan cruciaal. Tegenwoordig is werkloosheid de schuld van degene die werkloos is. Toen ik studeerde, in de jaren zestig, had de staat ervoor te zorgen dat iedereen werk had en daar sta ik nog steeds achter. Desnoods door het creëren van Melkertbanen.”
2% werkloosheid was al hoog
“Het is heel slecht dat het denken over werkloosheid zo gekanteld is. Nederland wordt geacht met tot voor kort 7% een lage werkloosheid te hebben. In de jaren zeventig was 2% al hoog. Als de inflatie nu hoger is dan 2%, schreeuwen we moord en brand: wat zegt dat over ons? Vroeger had ik dat nooit gezegd op colleges. Nu wel, maar ik zeg erbij dat het mijn visie is.”
Deze visie draagt hij ook uit in het boek ‘Full employment abandoned’, dat hij samen met de Australiër Bill Mitchell publiceerde in 2008. Tot zijn verrassing omschrijft Wikipedia het als ‘his most notable work so far’. “Ik sta er helemaal achter, maar het is echt niet door de wetenschap omarmd. Het is verre van mainstream economisch gedachtegoed. Ga maar eens wetenschappelijk aantonen dat iedereen een baan moet kunnen hebben: dat krijg je niet makkelijk in een tijdschrift gepubliceerd.” Daarom publiceerden Muysken en Mitchell deze papers in boekvorm. “Nu is het er in elk geval en ik ben er trots op.”
Uit de kast gekomen
Co-auteur en vriend Mitchell speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van Muyskens denken. “Hij is links-radicaal, en neemt nooit een blad voor de mond. Veel ideeën onderschreef ik volledig, maar ik was net hoogleraar en wilde me nog niet al te sterk profileren. We bleven elkaar regelmatig over en weer bezoeken en zo herontdekte ik mijn jaren-zestig gedachtegoed. In Australië begon ik mijn mening te uiten en langzamerhand kwam ik ook in Nederland steeds meer uit de kast. Maar ik besef heel goed dat ik spreek vanuit mijn gut feeling dat ik probeer wetenschappelijk te beredeneren.”
Het feit dat collegae in de media regelmatig doen alsof ze de wijsheid in pacht hebben over het te voeren beleid, stoort hem dan ook mateloos. Maar ook bij elke aangekondigde bezuiniging wordt hij kwaad. “Ik denk niet dat er economen bestaan die bezuinigingen nu een goed idee vinden. Het is een soort calvinistische zelfkastijding: ‘We hebben een fout gemaakt en moeten op de blaren zitten.’ Maar wij hebben geen fout gemaakt, de banken en hun toezichthouders hebben dat gedaan. En zij zitten niet op de blaren! Bezuinigen maakt een slechte situatie alleen maar slechter en heeft meer met ideologie dan met economie te maken.”
Vakinhoudelijk vindt hij de huidige crisis ‘waanzinnig interessant.’ “Decennialang was de gedachte: ‘Als je markten hun werk laat doen, komt alles goed’. De crisis laat zien dat de markten helemaal niet ‘gewoon hun werk doen’.” Geen haar op zijn hoofd die er dan ook aan denkt om echt te stoppen met werken. “De wetenschap is een deel van mijn leven. Vanochtend tijdens het ontbijt zei ik ineens: ‘O, god, dat is een probleem’, waarop mijn vrouw vroeg ‘Wat is een probleem?’ Ik zei: ‘Ja, iets met banken en pensioenfondsen, niet belangrijk.’ Ik ga dus gewoon door.”
