Bij de dood van Joep Lange

In een interview vertelde professor Lange enige jaren geleden over zijn drijfveren en rol bij de ‘ontdekking’ van Aids. “Een jaar na mijn artsexamen in 1981 verscheen de eerste aidspatiënt in het AMC, waar ik in opleiding was tot internist. Gaandeweg was ik het omgaan met patiënten steeds leuker gaan vinden, maar ik was ook van jongs af aan geïnteresseerd in beestjes – als mijn familie er niet zo neerbuigend over had gedaan, was ik waarschijnlijk biologie gaan studeren. Infectieziekten vond ik geweldig interessant. En toen was er ineens aids. Ik was de enige bij Interne Geneeskunde die iets met infectieziekten had.”

Op dat moment wisten hij en zijn collega’s weinig tot niets over de nieuwe infectie en de verschijnselen en gevolgen. “Al kenden we wel verhalen over Amerikaanse homo’s met vreemde huidinfecties. Het was één grote ontdekkingsreis. Spannend, met al die onbekende ziekten die erbij kwamen kijken.”

Allemaal nieuw

“En ook het hele sociale gebeuren eromheen, die homowereld, dat was voor mij allemaal nieuw. Geweldig interessante mensen waren het. Maar de meesten gingen dood. Dus het was ook wel een heel deprimerende tijd. Als je de kamer van een nieuwe patiënt binnenkwam, wist je al dat hij het niet lang zou maken.”

“Een oudere, beroemde hoogleraar zei tegen mij: je hebt geen carrièreperspectief met zo’n nichtenziekte. Dat het zo groot zou worden, begon pas te dagen in de late jaren tachtig, toen werd ontdekt hoe enorm het uit de hand liep in Afrika. Ik had inmiddels een bliksemcarrière gemaakt, want er was gewoon geen concurrentie.”

Zeer kritisch was Lange over de leiders in Afrika die volstrekt niet wilden weten wat er aan de hand was en de bestrijding en preventie van Aids eerder ondermijnden en tegenwerkten, dan hun bedreigde bevolking te willen helpen. In dat opzicht deed hij ook niet mee met de ‘seculiere heiligverklaring’ die Nelson Mandela te beurt viel. In zijn vak was hij openhartig, politiek zelden correct en zeer gedreven.

Staatshoofd flest de boel

Een voorbeeld is zijn verhaal over onzinnig onderzoek waartoe hij in dat verband werd aangezet. “Aan de grootste trial ging de helft van mijn budget op, dat was een vreselijke tragedie. Het ging om Kemron; in feite gewoon interferon alfa in een homeopathische dosering. Een onzinmiddel, dat was direct duidelijk.”

“Het was ontdekt in Kenia, door een best gerespecteerde onderzoeker en het werd onder druk van de president gepresenteerd als wondermiddel. Dat werd een hype in heel Afrika. Mensen verkochten hun huis ervoor. De WHO kan natuurlijk niet roepen dat zo’n staatshoofd de zaak aan het flessen was, dat ligt veel te gevoelig. Dus de nutteloosheid moest wetenschappelijk worden aangetoond. We hebben dat gedaan met voortreffelijke Oegandese onderzoekers, met wie ik sindsdien goed ben blijven samenwerken.”

Minuut stilte

Onderweg naar een grote conferentie over Aids in Melbourne stierf niet alleen de Amsterdamse onderzoeker. Bij de opening werd een minuut stilte in acht genomen voor de vermoorde deelnemers en vakgenoten. “Among those on the flight were Joep Lange a leading HIV clinical researcher from The Netherlands, with over 30 years’ experience in the HIV sector. He was the former president of the International AIDS Society and the founding editor of the academic journal Antiviral Therapy.”

“Conference delegates also on board included Pim de Kuijer from Stop AIDS Now, Martine de Schutter from AIDS Fonds, Glenn Raymond Thomas from the World Health Organisaton Jacqueline van Tongeren from AMC and Lucie van Mens from the Female Health Company.”

De UvA meldt in een verklaring over de dood van prof. Lange: “Joep was een groot inspirator voor iedereen die iets wilde doen aan de aids-tragedie in Afrika en Azië. Hij was geschokt te zien hoe vanaf 1996 dure hiv-therapieën toegankelijk werden in rijke landen, maar niet in Afrika. Het werd zijn missie daar verandering in te brengen, om de grote ongelijkheid in toegang tot levensreddende medicijnen te doorbreken.”

“Wij zijn verslagen door het bericht en het besef dat wij twee zeer bijzondere mensen, die uitzonderlijk veel hebben betekend voor de gezondheidszorg wereldwijd, moeten missen.”