Hernieuwd Universiteitsmuseum Utrecht wil weten wat wetenschap is
Wetenschap toen en nu
Het nieuwe Universiteitsmuseum Utrecht is een derde groter geworden en toont nu zo’n 3500 objecten. Hierbij is gekozen om vaker complete collecties te tonen dan voorheen. Zo staat in plaats van het object eerder het verhaal centraal. Aan de hand van vooraanstaande academici toen en nu wordt weergegeven wat wetenschap behelst: nieuwsgierigheid, inventiviteit en volharding. Zo moet duidelijk worden dat onderzoek niet draait om het resultaat, maar ook om het proces.
Dit onderzoeksproces kunnen bezoekers zelf bedrijven. Bij binnenkomst zien zij als eerste de mystery box, een onopvallende doos met onbekende inhoud. Deze doos kunnen zij zien, tillen en betasten, maar niet openen. Door zelf te onderzoeken, deels middels de methoden die zij in de verschillende tentoonstellingszalen leren, kunnen bezoekers hun eigen conclusies trekken. De beoogde doelgroep van acht- tot veertienjarigen kan zo leren wat wetenschap nu is.
Naast interactie heeft het museum nog meer heldere missies. Zo ligt het zwaartepunt binnen de collectie bij de bètawetenschappen, maar wilde men de overige onderzoeksgebieden ook een evenwichtige aandacht geven. Nu zijn er tentoonstellingen over sociale, natuurkundige, medische, geesteswetenschappelijke en biologische thema’s. Dit leidde tot tevredenheid bij de rector van de universiteit, voor wie het museum zo een verlengstuk van het universitaire imago vormt.
Materiële wetenschap
Toch blijft het lastig om de geesteswetenschappen zichtbaar te maken in het museum. Een redelijk deel van de collectie bestaat nu eenmaal uit medische en biologische objecten. Ook hangt geesteswetenschappelijk onderzoek vaak minder af van hulpmiddelen en meer van het intellect. Tenslotte huist Utrecht het gerenommeerde Catharijneconvent, een museum met een schat aan manuscripten en kunstobjecten. Dit verkleint de reeds geringe vijver aan vondsten.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
De oplossing om de alfa- en gammawetenschappen toch goed weer te geven is gevonden in interactie. Omdat de humaniora gaan over mensen, verbeeldt deze tentoonstelling menselijke activiteit in verschillende vormen. Zo kunnen bezoekers zelf pogen om in een interactieve maquette de mensenmassa van de Utrechtse binnenstad in goede banen te leiden. Ook kun je voorbijlopen aan een sensor, die je beweging registreert en gebruikt om meer te leren over mensenstromen.
Waar deze voorbeelden wellicht meer te maken hebben met menselijke geografie, biedt de aangrenzende zaal ruimte voor al de gedachte-experimenten van de geesteswetenschappers. Deze ruimte dient namelijk voor citizen science, waarbij ook niet-wetenschappers bijdragen kunnen leveren aan onderzoek. Zo beoogt het museum de kloof te verkleinen tussen publiek en academie. Een voorbeeld is het project ‘Check je plek’, waarin niet wetenschappers maar kinderen aangeven hoe je de openbare buitenruimten het beste voor jongeren kunt inrichten. De eigen buitenruimte van het museum, de oude hortus, is in ieder geval ook gerestaureerd.
Open antwoorden
De binnenruimte voor het museum is ingericht volgens het principe show, don’t tell. De keuze is gemaakt om niet overal uitgebreide bordjes met uitleg te plaatsen. Daarentegen ligt nadruk op het zelf onderzoeken van de objecten door de bezoekers. Zo gaan de tentoonstellingen wel voorbij aan de functie die veel van de objecten hadden in het onderwijs van de achttiende en negentiende eeuw. Zonder de instrumenten van nu was het lichaam van mens en dier toen de sleutel tot leren. Ook de ethische kant van onderzoek en collectievorming wordt vermeden. Deels maakt deze keuze de tentoonstelling tot kunstobjecten in plaats van discussiepunten.
Desondanks valt er in het museum genoeg te beleven om bezoekers te enthousiasmeren voor onderzoek. Na al het kijken, luisteren en voelen mogen zij aan het einde van hun bezoek een gok wagen wat de doos bevat. Het goede antwoord krijgen de bezoekers echter niet te horen, want wetenschap resulteert nu eenmaal eerder in nieuwe vragen dan in pasklare antwoorden. Bij het Universiteitsmuseum wikt en weegt men nog welk gevoel de bezoeker zo overhoudt.
