Onderwijs heeft grote rol in uitdagingen die zorgsector wachten

Evelyn Finnema, hoogleraar Verplegingswetenschap en Onderwijs aan het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG), wordt per 1 mei 2021 Chief Nursing Officer bij het ministerie van VWS. Daar zal Finnema, die tevens lector is bij zowel de Academie voor Gezondheidszorg van NHL Stenden als de Academie voor Verpleegkunde van de Hanzehogeschool, advies geven over de positie van verpleegkundigen en verzorgenden. In gesprek met ScienceGuide vertelt ze over de uitdagingen die de zorgsector wacht en de zaken waarvoor ze aandacht wil vragen.  

Ook buitenom corona heeft zorgsector grote uitdagingen 

“Het is om meerdere redenen een heel bijzonder moment om in te stappen als Chief Nursing Officer (CNO)”, beseft Finnema. “Het is nu natuurlijk een en al hectiek in de zorg, maar ook voordat de coronacrisis uitbrak was er al veel aan de hand. We hebben immers te maken met vergrijzing, ontgroening, een toenemend aantal ouderen en een afnemend aantal jongeren, dus het is een groot vraagstuk hoe we zorg van de huidige kwaliteit ook in de toekomst kunnen garanderen.” 

Meld u hier aan voor de ScienceGuide Nieuwsbrief

Door haar werk bij het UMCG en haar lectoraten bij NHL Stenden en de Hanzehogeschool staat ze dicht bij de praktijk van de verpleegkundigen, de beroepsgroep aan wie ze een stem zal geven binnen het ministerie van VWS. “Omdat ik binnen het UMCG boegbeeld van de verpleegkundigen en bijzonder lid van de verpleegkundige adviesraad en het verpleegkundig platform ben, sta ik rechtstreeks in contact met het werkveld.” Zodoende is ze goed op de hoogte van zaken binnen de zorgsector die aandacht verdienen. 

Verpleegkundigen verdienen zeggenschap 

Wanneer haar gevraagd wordt voor welke kwestie ze als eerste aandacht wil vragen, noemt Finnema de inspraak van verpleegkundigen. “Ik vind het heel belangrijk dat verpleegkundigen een stem krijgen in het management en beleid binnen de gezondheidszorg”, vertelt ze. “De vraagstukken binnen de gezondheidszorg raken allemaal direct aan de verpleegkundigen, dus het is van groot belang dat zij ook aan de bestuurs- en directietafels zitten bij de zorgorganisaties waarvoor zij werken.” 

Finnema weet dat veel zorgorganisaties al wel verpleegkundige adviesraden hebben. “Maar het woord ‘adviesraad’ zegt het al – advies geven is iets anders dan besluiten. Er zijn overigens ook mooie voorbeelden van organisaties waar verpleegkundigen al wel in het management en het hoger management zitten, maar dat is nog veel te weinig. Daar moeten we echt een slag maken met elkaar.” 

Ook de grote uitstroom van verpleegkundigen behoeft volgens Finnema aandacht. Er moet namelijk worden gewerkt aan het blijvend boeiend houden van het vak van verpleegkundige. “Dan gaat het niet alleen om het verlagen van de werkdruk, maar ook om ondersteuning en het aanbieden van ontwikkelpaden en voortdurende professionalisering. Ik denk dat het heel belangrijk is dat verpleegkundigen daar zelf bij betrokken worden“, aldus de nieuwe CNO van VWS.  

Grootste beroepsgroep van Nederland, maar één in professionele identiteit 

Hoewel de beroepsgroep van verzorgenden en verpleegkundigen zo’n 400.000 mensen telt en daarmee de grootste beroepsgroep van Nederland is, wil Finnema vooral streven naar eenheid. “Daar geloof ik heel erg in. Je zou denken dat het een zware klus is, want het gaat natuurlijk om verzorgenden en verpleegkundigen in allerlei verschillende zorgcontexten en zorgorganisaties. Maar het zijn allemaal verzorgenden en verpleegkundigen die allen dezelfde professionele identiteit delen, die dezelfde doelstelling hebben om goede zorg te verlenen, en die allemaal aanlopen tegen dezelfde vraagstukken van medezeggenschap en invloed op management en beleid, werkplezier en professionele ontwikkeling. Ik geloof erg in de kracht van verbinding.” 

Dat er ook binnen de beroepsgroep allerlei verschillen bestaan, kan volgens Finnema juist positief zijn. “Zolang je de verschillen maar aanwendt ten goede. Natuurlijk zullen er soms fricties zijn, maar volgens mij heerst binnen de beroepsgroep vooral de behoefte om samen de uitdagingen aan te gaan. Ieder draagt daarin bij vanuit eigen expertise en specialiteit.” 

Samenwerking in de zorg begint al tijdens stages 

Daarbij weet ze zich ondersteund door voorbeelden uit de praktijk, waarvan ze er alleen al in Noord-Nederland genoeg kent. “In het noorden van het land hebben we bijvoorbeeld een prachtig project waarin hbo’ers en mbo’ers, verpleegkundigen en sociaal werkers, gezamenlijk een leernetwerk vormen dat zich uitstrekt over Friesland, Groningen en Drenthe. Daarbij zijn veel zorg- en welzijnsorganisaties aangesloten om samen te werken aan integrale zorg voor thuiswonende ouderen.” 

Binnen het UMCG begint de samenwerking tussen verschillende lagen van de beroepsgroep zelfs al in de studententijd. “We hebben tien leerafdelingen waarin hbo-studenten en mbo-studenten samen met verpleegkundigen hun praktijk-leerstage invullen”, vertelt Finnema. “Daar leren ze niet alleen over de praktijk waarmee ze straks als jonge professional te maken krijgen. Ze leren daar ook samenwerken en elkaars kwaliteiten waarderen. Daar word ik ontzettend enthousiast van, en ik vind het bijzonder leuk om dat straks te kunnen inbrengen als CNO bij het ministerie van VWS.” 

Hoewel de politieke context van het ministerie nieuw voor haar is, verwacht Finnema daarmee geen problemen. “Ik word natuurlijk geen politiek figuur, ik word adviseur binnen een politieke context. Ik denk dat het heel eervol is dat verpleegkundigen en verzorgenden, als enige beroepsgroep in Nederland, een vertegenwoordiging binnen het ministerie hebben die de politiek kan voeden. Ik wil daar heel graag de inhoud vanuit de praktijk aan toevoegen.” 

Grote rol voor onderwijs in uitdagingen die de zorgsector wachten 

Ook vanuit het onderwijs en onderzoek komt Finnema voortdurend in aanraking met die praktijk. Zo is ze co-programmaleider van het door Regieorgaan SIA gesubsidieerde project FAITH, een netwerk dat is gericht op kennisontwikkeling op het gebied van kwetsbare mensen en professionals die daarmee werken. Daarbij zijn dertig Noord-Nederlandse zorgorganisaties van allerlei pluimage verbonden onder programmaleiding van de Hanzehogeschool Groningen en NHL Stenden hogeschool.  

In allerlei projecten wordt vanuit SIA Sprong FAITH samengewerkt in het opdoen en verspreiden van kennis over kwetsbare mensen. “Dat vind ik een mooi voorbeeld van een thematische interprofessionele, multidisciplinaire samenwerking“, zegt Finnema. “Natuurlijk zijn er verschillen tussen die organisaties, maar ze profiteren daarin juist van elkaars ervaring en expertise.” 

Ook op andere manieren heeft het onderwijs een grote rol te spelen in het aangaan van de uitdagingen die de zorgsector wachten, vindt Finnema. Binnen de zorg heeft men namelijk te maken met snelle technologische, demografische en zorginhoudelijke ontwikkelingen. “De rol van het onderwijs houdt niet op nadat iemand een diploma heeft behaald. Het adagium ‘een leven lang leren’ gaat heel goed op voor verpleegkundigen en verzorgenden.”  

Volgens de nieuwe CNO moet een professional daarom eigenlijk een voortdurend abonnement op scholing en bijscholing hebben. “En het mooist is als dat in een samenwerking tussen het onderwijs en het werkveld kan worden geregeld, ondersteund door evidence-based kennis vanuit de wetenschap.”