Onderwijs moet een essentieel onderdeel zijn van een promotietraject

Opinie | door Floris Valentijn & Niels Bovenschen

5 mei 2021 | Door het verzorgen van onderwijs op de juiste wijze te combineren met de onderzoekspraktijk worden promovendi niet alleen betere docenten, maar ook betere onderzoekers, beargumenteren Floris Valentijn en Niels Bovenschen. Zij pleiten voor een hybride promotietraject.

Het verzorgen van onderwijs zou een essentieel onderdeel van een promotietraject moeten zijn. Promovendi worden echter met name beoordeeld op hun onderzoekprestaties. Daarom is er behoefte aan een hybride promotietraject, wat het creëren van synergie tussen onderzoek en onderwijs als uitgangspunt heeft. Daarmee kan een hybride promotietraject tevens bijdragen aan de diversiteit in academisch werk. Promotoren kunnen hun bijdragen hieraan leveren door het geven van onderwijs hoger te waarderen en hun promovendi hiervoor meer ruimte te bieden.

Onderwijscompetenties en –prestaties zijn binnen de academische wereld ondergeschikt geraakt aan publiceren en binnenhalen van onderzoekbeurzen. In een gezamenlijke position paper constateren belangrijke Nederlandse onderzoeksinstituten en –financiers deze eenzijdige nadruk op onderzoeksprestaties. Daarbij betreuren ze het feit dat dit leidt tot onderwaardering van andere academische domeinen. Meerdere academische centra hebben daarom reeds stappen ondernomen in de richting van betere ondersteuning en waardering voor het verzorgen van onderwijs. Promovendi krijgen echter nog steeds te weinig ruimte en erkenning voor het geven van onderwijs naast hun onderzoekspraktijk. 

Lesgeven bevordert wetenschappelijke ontwikkeling  

Een veel gehoord commentaar van promotoren is dat het verzorgen van onderwijs ten koste van onderzoekstijd en –output gaat. Dit zou kunnen leiden tot vertraging van het promotietraject en daardoor de academische arbeidskansen van promovendi kunnen verkleinen. Deze gedachte is echter volledig in strijd met het traditionele academische ideaal van een wisselwerking tussen het doen van onderzoek en het verzorgen van onderwijs.  

Meerdere wetenschappelijke bevindingen wijzen namelijk uit dat er positieve en synergistische verbindingen zijn tussen het doen van onderzoek en het verzorgen van onderwijs  (Elken and Wollscheid 2016). Uit een nationale steekproef onder promovendi aan een medische faculteit in de Verenigde Staten blijkt dat training in ‘evidence based onderwijs’ juist leidt tot een vergroting van hun vertrouwen in een goede voorbereiding op een academische carrière en een verhoging van hun onderzoeksoutput (Shortlidge and Eddy 2018). Dit suggereert dat promovendi die investeren in hun onderwijskundige ontwikkeling daarvan niet alleen als docent profiteren, maar ook als onderzoeker.  

Hybride promotietraject stimuleert diverse academische ontwikkeling 

Het uitgangspunt van een hybride promotietraject is precies dat creëren van synergie tussen het doen van onderzoek en het verzorgen van onderwijs. Een hybride promotietraject onderscheidt zich van een regulier promotietraject doordat promovendi niet alleen worden beoordeeld op onderzoekprestaties, maar ook op onderwijsprestaties. Door het verzorgen van onderwijs op de juiste wijze te combineren met de onderzoekspraktijk worden promovendi niet alleen betere docenten, maar ook betere onderzoekers. Hybride promotietrajecten bevorderen de kwaliteit van onderwijs, de erkenning van onderwijsprestaties en diversiteit in loopbanen door ruimte te creëren voor academische profielen in zowel onderzoek als onderwijs.  

Meld u hier aan voor de ScienceGuide Nieuwsbrief

Promotoren kunnen bijdragen aan een herwaardering van het verzorgen van onderwijs door hun promovendi daarvoor meer ruimte te bieden. Een promotietraject is namelijk meer dan een proefschrift bestaande uit wetenschappelijke artikelen. Het is een academisch scholingstraject, en het verzorgen van onderwijs is, samen met het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek, de kerntaak van academici. Het verzorgen van onderwijs, het zoeken naar onderwijsinnovatie en –evaluatie en een basiskwalificatie onderwijs (BKO)-leergang zouden daarom allen moeten meetellen in de beoordeling van een promotietraject. Een proefschrift kan bovendien ook reflecties op didactische ontwikkeling (bijvoorbeeld een BKO–portfolio) en hoofdstukken die zijn gewijd aan onderwijskundige artikelen (bijvoorbeeld onderwijskundige evaluaties) bevatten. 

Onderwijs verzorgen naast eigen onderzoek 

Een nieuwe manier om het uitvoeren van onderzoek en het verzorgen van onderwijs te combineren bestaat in het evalueren van de onderwijspraktijk. Het doel hiervan is om meer inzicht te krijgen in het leren van studenten in eigen cursussen. Deze kennis kan gedissemineerd worden in de vorm van (wetenschappelijke) publicaties en ervaring met deze vorm van onderwijs kan meetellen voor een aan het promotietraject gekoppelde BKO-leergang.  

Ook zouden promotoren hun promovendi meer kunnen betrekken bij de innovatie en de evaluatie van het door hen verzorgde onderwijs. Financiële ondersteuning voor onderwijskundige evaluatie door promovendi kan worden verleend via onderwijsbeurzen voor promotoren, bijvoorbeeld middels support vanuit de universiteit of langs de weg van het NRO Comeniusprogramma, of via individuele beurzen voor promovendi, bijvoorbeeld langs de weg van talentprogramma’s van academische instellingen. 

Een andere nieuwe ontwikkeling in lijn met de herwaardering van het verzorgen van onderwijs door promovendi zijn de zogeheten ‘PhD teaching tracks’. Hierin wordt onderzoek gecombineerd met het ontwikkelen en verzorgen van onderwijs, tegelijk met het doorlopen van een BKO-leergang. Sommige universiteiten ondersteunen PhD teaching tracks al door contractverlenging van promovendi te financieren. Hierdoor krijgen promovendi meer ruimte voor het verzorgen van onderwijs tijdens hun promotietraject.    

Onderwijs in synergie met eigen onderzoek 

Een nieuwe onderwijsontwikkeling met een synergetische wisselwerking tussen het uitvoeren van eigen onderzoek en het verzorgen van onderwijs vinden we in op onderzoek gebaseerde cursussen. Hierin betrekken promovendi, in samenwerking met andere professionals, (interdisciplinaire) teams van studenten bij hun eigen onderzoek.  

Zodoende ontstaat de synergie tussen onderzoek en onderwijs, omdat de onderwijsgevende promovendi de studenten aanleren creatief en probleemoplossend te denken in een echte wetenschappelijke praktijk. Dit draagt niet alleen bij aan zowel het leren van de studenten als de didactische ontwikkeling van docerende promovendi, maar levert de docenten mogelijk ook nieuwe, originele ideeën en relevante onderzoeksdata op (Drost et al. 2019).

Conclusie 

Dankzij onderwijskundige ontwikkelingen is het verzorgen van onderwijs goed te combineren met het doen van onderzoek in een hybride promotietraject. Onderwijskundige innovatie en evaluatie, PhD teaching tracks en op onderzoek gebaseerde cursussen geven promovendi de ruimte om het verzorgen van onderwijs op efficiënte wijze te integreren in hun promotietraject. Dit stimuleert een brede academische ontwikkeling en het verkrijgen van een sterk onderwijsprofiel van deze promovendi.  

Daarnaast draagt het bij aan een verbetering van de kwaliteit van het onderwijs en een structurele herwaardering voor het verzorgen van onderwijs in de academie. Promotoren zouden promovendi meer ruimte moeten geven voor het verzorgen van onderwijs en de onderwijsprestaties van promovendi de verdiende aandacht moeten geven. 

Floris Valentijn : 

Floris Valentijn doet een hybride promotietraject bij de afdeling Pathologie van het UMC Utrecht, waar hij biomedisch lab-onderzoek combineert met onderwijs-onderzoek, bachelor onderwijs en een BKO-leergang. Via de denktank Young Science in Transition zet hij zich tevens in voor een nieuwe manier van erkennen en waarderen binnen de academie.

Niels Bovenschen : 

Niels Bovenschen is vanaf 2012 als universitair hoofddocent verbonden aan het UMC Utrecht. Momenteel heeft hij de leiding over het Pathology Research Laboratory en heeft hij zijn eigen onderzoeksgroep waarin hij ook Bachelor, Master en PhD studenten begeleidt. Daarnaast is het zijn missie als Principal Fellow aan de Universiteit Utrecht om al op het vroege bachelor niveau synergie te creëren tussen onderwijs, en wetenschappelijk onderzoek en patiëntenzorg.