Nieuwe NWO-voorzitter Marcel Levi wekt toorn van wetenschappers
Sinds april is Marcel Levi de nieuwe bestuursvoorzitter van NWO. Tot nu toe was hij nog weinig zichtbaar in die rol, maar daar heeft hij aan het begin van de zomervakantie abrupt verandering in gebracht. Het NWO-blad, dat vier keer per jaar verschijnt, gaat dit keer over ‘de wetenschap tussen winnen en verliezen.’ In het voorwoord schrijft de nieuwe voorzitter van NWO dat juist tijdens deze sportzomer de parallellen tussen topsport en wetenschappelijk onderzoek hem zo opvallen. “Het werk valt te vergelijken met topsport. Net als topsporters uren per dag moeten trainen, moeten wetenschappers heel veel uren per week werken om hun doelen te bereiken.”
De prijs van wetenschap en topsport is hoog
“De prijs van succes in zowel de wetenschap als topsport is hoog. In beide situaties zijn een forse investering in tijd, energie, inspanning, creativiteit en discipline noodzakelijk om uiteindelijk een succes en soms zelfs een plek op het podium te bereiken. Ondanks een soms niet gering zelfopoffering geven topsport én wetenschap de beoefenaar voldoende satisficatie en motivatie om toch weer enthousiast verder te gaan”, zegt de voorzitter van NWO.
Het blad bevat ook een bijdrage van Maurits Hendriks, technisch directeur bij NOC*NSF en voormalig chef de mission van de Nederlandse Olympiërs. Zijn bijdrage opent met de zin “topsport is een keuze, geen verplichting.” Hendriks stelt dat men in de wetenschap net als topsport alleen kan excelleren wanneer er streng genoeg geselecteerd en doorgeselecteerd wordt.
Nee, meneer Levi, wetenschap is geen topsport
Daags na het verschijnen van het blad is de kritiek niet van de lucht. Marc van Oostendorp, hoogleraar Nederlands aan de Radboud Universiteit, is meteen in de pen geklommen en heeft op zijn eigen website een blog geschreven met als titel, ‘Nee, meneer Levi, wetenschap is geen topsport’. “Nee, meneer Levi, wetenschap is geen topsport. En dat is maar goed ook”, luidt zijn kritiek. “Wie kent een topsport waarin liefde voor het spel géén plaats heeft gemaakt voor geldbejag, corruptie en cynisme? Om iets te kunnen bijdragen aan de wetenschap is iets anders nodig dan alleen talent en ambitie, namelijk nieuwsgierigheid. Dát is het domein van de wetenschap, en geen managementpraatjes in het hoofd van de man die nu NWO mag besturen.”
Meld u hier aan de ScienceGuide Nieuwsbrief
Ook de Utrechtse hoogleraar Belle Derks, die onderzoek doet naar vrouwen in de wetenschap, stelt dat het narratief van wetenschap als topsport juist schadelijk is voor vrouwen. “Jammer dat Marcel Levi weer komt met dat ‘wetenschap is topsport’ narratief. Ik vind het allesbehalve motiverend. Onderzoek met Ruth Veelen onder 3900 Nederlandse wetenschappers toont dat dit competitieve beeld mensen uit de wetenschap duwt.”
Ingrid Robeyns, hoogleraar filosofie van de Universiteit Utrecht, is ook zeer kritisch op de sportmetaforen die Levi bezigt. “Wie de baas is van NWO, is ook iemand die de belangen van de wetenschap en de wetenschappers in Nederland zou moeten verdedigen. Toch?
Deze metafoor, dit totaal achterhaalde meritocratische ideaal ie realiteit v extreme schaarste v onderzoeksgeld, doen meer kwaad dan goed.” Daarnaast is zij, als een van de trekkers van WOinActie die de roofbouw op wetenschappers op de politieke agenda wil zetten, boos dat deze sportmetafoor daaraan totaal geen erkenning geeft.
Populistische quatsch
Remco Breuker, hoogleraar Koreastudies in Leiden en een van de initiatiefnemers van WOinActie, vindt het populistisch van de nieuwe voorzitter van NWO. “Wetenschap is geen topsport. Populistische quatsch. En dat alleen de besten overleven is ook quatsch, die sneuvelen vaak als eerste.”
Sommige wetenschappers verwoorden het ook minder prozaïsch na het stuk te hebben gelezen. “Er kwam een beetje eten omhoog na het lezen van dit stuk. Belooft weinig goeds voor de toekomst van NWO.” En vermeldt daarbij dat het tijd wordt om een vluchtroute te kiezen uit deze “giftige werkomgeving’”, schrijft Armen Hakhverdian, politicoloog aan de Universiteit van Amsterdam.
Ze zitten niet zo lekker in de wedstrijd
Veel wetenschappers vragen zich daarnaast af hoe deze boodschap van wetenschap als topsport zich verhoudt tot het nieuwe programma van NWO, VSNU, en de KNAW om te komen tot een andere manier van Erkennen en Waarderen van wetenschappers. Daarbij moet niet alleen gekeken worden naar citaties maar ook naar teamprestaties, Open Science en Team Science. Rens Vliegenthart, Hoogleraar Media en Samenleving aan de Universiteit van Amsterdam verwijst hiernaar. “Er wordt op dit moment aan Nederlandse universiteiten hard gewerkt aan een nieuwe cultuur van Erkennen en Waarderen. Daar doet NWO ook aan mee en juist daarom is dit ‘magazine’ ontluisterend. Om in hun topsportframe te blijven: ze zitten niet zo lekker in de wedstrijd.”
Andere wetenschappers zijn verbaasd dat de belangrijkste onderzoeksfinancier kennelijk geen weet heeft van discussies over werkdruk, mentale last en Erkennen en Waarderen. Dit ondergraaft de legitimiteit van dit instituut, zo zegt Mathijs van de Sande, een Nijmeegse onderzoeker in de politieke filosofie.
We donderen binnen de kortste keren uit alle lijstjes
Toch zijn er ook positieve reacties op de sportmetafoor, bijvoorbeeld van Alwin Kloekhorst, taalwetenschappers aan de Universiteit Leiden. “Als we in Nederland wetenschap niet meer als topsport zien donderen we binnen de kortste keren uit alle lijstjes en is het voorbij met de kenniseconomie.” Volgens Kloekhorst is een universitaire staf van topniveau ook goed voor studenten. “Als je universitaire staf niet van topniveau is, hoe ga je dan ooit de studenten leren zelfstandig vlijmscherp data te analyseren, glashelder argumenten op papier te zetten en dat binnen strakke deadlines te doen?”
De woede overheerst echter. Daarnaast is er roep om excuses. “Ik kan niet genoeg benadrukken dat NWO de academische gemeenschap nederige excuses verschuldigd is voor dit zeer onverstandige en schadelijke themanummer over wetenschap als ‘topsport’. Wie legt het ze uit?” zo zegt Miko Flohr, historicus van de Universiteit Leiden.
We hebben gekozen voor een sportmetafoor
Het Twitteraccount van NWO is sinds gisteren bezig om middels een reeks aan tweets de kou uit de lucht te halen. “We hebben midden in deze sportzomer gekozen voor de metafoor ‘Wetenschap is soms als topsport’ als uitgangspunt voor het themanummer van Onderzoek. Net als in de sport laten hebben ook toppers in de wetenschap te maken met ontberingen.”
Volgens NWO is dit blad bedoel om het gesprek tussen wetenschappers te stimuleren. “Het blad is bedoeld van onderzoekers voor onderzoekers, om het gesprek aan te gaan over ontwikkelingen, wensen én andere geluiden in ‘t wetenschappelijk veld. Die opzet lijkt met de keuze van dit thema geslaagd en nodigen iedereen uit het hele blad te lezen voor een compleet beeld.”
