‘Verloten van beurzen is eerlijker, dus dat gaan we doen’
Zo’n honderdduizend euro die in beursvorm intern verdeeld wordt met het doel om wetenschappers te laten samenwerken; dat lijkt niet nieuw. Bij de Faculteit Geestes- en Digitale Wetenschappen van de Universiteit van Tilburg gaat men het echter anders aanpakken dan gebruikelijk. “We zullen geen reviews en ranking van de onderzoeksvoorstellen doen”, vertelt vice-decaan onderzoek Marjolijn Antheunis. “We gaan het geld verloten.”
Op ScienceGuide werd al eerder opgeroepen om onderzoeksgeld tenminste ten dele middels loting te verdelen. In wetenschapstijdschrift Nature verscheen een artikel met een soortgelijke oproep. De Tilburg School of Humanities and Digital Sciences (TSHD) heeft besloten om inderdaad te experimenteren met loten. “Loten heeft zo veel voordelen dat we daar steeds meer naartoe moeten”, aldus Antheunis. “De roep erom wordt steeds groter, maar we zien nog weinig partijen die stap daadwerkelijk zetten. Wij gaan hier nu wel mee experimenteren.”
Beurzen moeten interdisciplinariteit aanmoedigen
Het geld wordt verdeeld onder de respondenten op een zogeheten seed money call, vertelt Antheunis. Voorwaarde voor het verkrijgen van een beurs is een samenwerking met een wetenschapper van een andere faculteit. Op die manier moet interdisciplinair samenwerken, iets dat een beleidspunt van de TSHD is, een stimulans krijgen. “We geven kleine beurzen die onze wetenschappers met een relatief hogere slagingskans kunnen aanvragen. Het is de bedoeling dat mensen daardoor gaan samenwerken en wellicht vandaaruit grotere onderzoeksprojecten beginnen.”
Er wordt gewerkt met vier budgetcategorieën: tot vijfduizend, tienduizend, vijftienduizend of twintigduizend euro. Daarnaast wordt er met gewicht gewerkt; verzoeken om een kleine beurs krijgen meer lootjes dan aanvragen voor een grote beurs.
Verloten van de gehele beurzenpot
Een belangrijke beweegreden ligt in het feit dat de TSHD wil afstappen van een competitieve cultuur en daarvoor een duurzame onderzoekscultuur in de plaats wil stellen. Daarom wordt nadrukkelijk gekozen voor het verloten van de gehele beurzenpot – iets dat nog verder gaat dan het eerder op ScienceGuide gepropageerde Klaas Visser-model. Daarbij worden de hoogste percentielen sowieso gehonoreerd, vallen de laagste percentielen af en wordt binnen de grote middenmoot geloot. “Bij TSHD gaan we met deze call volledig voor loten. Wel zullen we eerst controleren of een onderzoeksvoorstel aan de criteria voldoet en van acceptabele kwaliteit is, maar we doen niet aan een rangschikken. Alles gaat in dezelfde pot.”
Natuurlijk hoopt de TSHD andere faculteiten, universiteiten en misschien zelfs NWO te inspireren, geeft Antheunis toe. “Het idee van het beoordelen en rangschikken van onderzoeksvoorstellen, zoals dat bijvoorbeeld in NWO-commissies gebeurt, lijkt heel eerlijk. Iedere beoordelaar bekijkt het echter vanuit een eigen achtergrond en met de eigen mate van kennis en vooroordelen. Dat betekent dat je soms overbluft raakt door iets waarvan je weinig weet terwijl iemand met meer kennis van zaken het als een minder goed voorstel had gezien. Het huidige systeem heeft meerdere van dergelijke facetten die het proces arbitrair maken en niet transparant. Vaak pretenderen we dat het niet zo is, maar wij trekken de conclusie dat loten eerlijker en transparanter is.”
Na een uitkomst op basis van loting hoeft een winnaar niet ten onrechte naast de schoenen te lopen en hoeft een verliezer zich niet ten onrechte als een mislukkeling te zien, voegt de vice-decaan van de TSHD daar nog aan toe. “Als je voorstel uitgeloot is, betekent dat hoogstens dat je pech hebt gehad. Je voorstel was blijkbaar goed genoeg; anders was het niet meegenomen in de loting.”
Verloten van beurzen maakt overselling overbodig
Zoals je kunt kiezen voor loting, kun je ook het tegendeel doen. Antheunis kent de argumenten daarvoor, maar vindt die niet overtuigend genoeg. “Er wordt weleens geopperd dat het loten tussen onderzoeksvoorstellen ons lui maakt; de prikkel om een zo goed mogelijk onderzoeksvoorstel te schrijven lijkt dan te verdwijnen. Een goed onderzoeksidee is echter iets anders dan een goed onderzoeksvoorstel. Als bekend is dat voorstellen zullen worden gerangschikt, halen indieners vaak alles uit de kast om het voorstel zo goed mogelijk op te poetsen. To oversell, noemen we dat. Is het daarmee een goed onderzoeksvoorstel of is het goede marketing?”
Niettemin is het schrijven van een hoogwaardig onderzoeksvoorstel een belangrijke stap in een goed onderzoek. Mocht blijken dat het werken met loting leidt tot onderzoeksvoorstellen van mindere kwaliteit, dan kan altijd nog actie worden ondernomen, aldus Antheunis.
