VVD botst met minister en linkse partijen over loting en selectie
Wat is kansengelijkheid? Gelijkheid van kansen, niet gelijkheid van uitkomsten, onderwees VVD’er Zohair El Yassini zijn mede-Kamerleden in de liberale leer tijdens het debat over loting en selectie.
Maar waarom dient zijn VVD dan een amendement in dat aantoonbaar voor ongelijke kansen zorgt, wilden oppositiepartijen PvdA, SP, Groenlinks en coalitiepartner D66 weten.
Klaas Visser-model met verhouding 25-50-25
Het bekritiseerde amendement betreft de invoering van het zogeheten Klaas Visser-model. Daarin worden de aanmelders voor een opleiding met capaciteitsbeperking eerst onderworpen aan selectie, op basis waarvan een rangschikking wordt gemaakt. De hoogst gerangschikten worden toegelaten, de laagst gerangschikten vallen sowieso af, de middengroep wordt onderworpen aan loting. In het amendement dat de VVD, het CDA en de CU na een oproep van de koepels UNL en NFU indienden valt de laagste 25 procent af en wordt de hoogste 25 procent sowieso toegelaten.
In de voorbereiding op de selectie kunnen leerlingen uit rijkere gezinnen makkelijker naar commerciële bijlesbureaus stappen die hen helpen met de voorbereiding op bijvoorbeeld een proefstudeertoets, wierp Habtamu de Hoop (PvdA) op. SP’er Peter Kwint haalde daarnaast onderzoek aan waarin wordt aangetoond dat het volgen van betaalde cursussen de kans op toelating bij geneeskundeopleidingen vergroot.
Voor een paar honderd euro kun je zelfs speciaal op instellingen aangesneden cursussen volgen, vulde Lisa Westerveld (GroenLinks) later aan. “Sommige bedrijven adverteren er ook mee dat je een slagingskans van 92 procent hebt. Het kan niet zo zijn dat als je een paar honderd euro meer kan betalen, je meer kans hebt om een bepaalde opleiding te doen. Dat is óók kansenongelijkheid.”
Selectie zorgt voor kansenongelijkheid
Uit onderzoek is gebleken dat de diversiteit bij zorgopleidingen na de overgang naar volledige decentrale selectie omlaagging. Vrouwen en kinderen van rijke ouders maakten al meer kans, en dat bleef zo. “Naarmate selectie een grotere rol ging spelen, namen de kansen voor studenten met een Marokkaanse, Turkse, Surinaamse of Antilliaanse achtergrond af”, haalde De Hoop het onderzoek aan. “Dit verschil bleek niet te verklaren door het inkomen of het opleidingsniveau.”
Dat probleem wordt door het zogeheten Klaas Visser-model niet opgelost. Invoering van dat model zou zelfs de het doel van de wet ondermijnen, aldus de PvdA’er. “Dat doel is namelijk: ervoor zorgen dat iedereen, ongeacht sociaal-economische achtergrond, dezelfde kans heeft op een studie.”
Laat de toelating van studenten weer bepalen door loting, betoogden de linkse partijen. “De huidige selectieprocedure is totaal niet evidence-based. We weten genoeg om te zeggen: we zijn biased bezig binnen een systeem dat niet wetenschappelijk onderbouwd is. Waarom zouden we dit dan überhaupt voortzetten?”, citeerde De Hoop een uitspraak die Niloufar Ashtiani gisteren op ScienceGuide deed.
“Het is oneerlijk om dan het Klaas Visser-model in te voeren. Dat moeten we niet willen. Loting is wat ons betreft het eerlijkste model”, besloot De Hoop.
Motivatie is heilig voor VVD
De gezamenlijke linkse inspanningen kregen El Yassini echter niet in beweging. De mogelijkheid dat een ongemotiveerde student middels loting de plek zou kunnen krijgen van een gemotiveerde en hardwerkende scholier bleek voor VVD’er niet te verkroppen. “Het is niet te verteren dat iemand die nauwelijks gemotiveerd is voor zijn studie voorrang kan krijgen op een jongere die na hard werken, talent inzetten en opofferingen doen, zijn jarenlange droom uiteen ziet spatten. Loting is in mijn ogen niet bevorderlijk voor kansengelijkheid”, aldus de VVD-woordvoerder.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Daarmee werd het verwarrend. “Meneer El Yassini begint zijn verhaal met: iedereen moet een gelijke kans hebben. Dan dien je toch geen amendement in waarin je de facto zegt dat een kwart van die mensen niet eens kans maakt op een plek in een opleiding?”, hield SP’er Kwint hem voor.
Bij kansengelijkheid doen afkomst, geslacht of huidskleur er niet toe, antwoordde El Yassini – hoewel bekend is dat een migratieachtergrond en het geslacht van een scholier juist van invloed zijn op de toelatingskansen. Volgens de VVD’er noopt het beperkte aantal opleidingsplekken ertoe om een selectie te maken, en dat doet hij het liefst op basis van iemands inspanningen.
Achtergrond speelt bij selectie júist mee
Het probleem is nu juist dat iemands achtergrond vaak wél meetelt in selectie op bijvoorbeeld motivatie, hield Westerveld hem voor. “Dan kunnen wij hier met elkaar heel hard roepen dat we dat allemaal niet willen en dat we dat allemaal moeten voorkomen, maar op het moment dat je gaat selecteren op motivatie, is daar vaak niets aan te doen.”
El Yassini kent echter mensen van niet-westerse afkomst die niettemin zijn toegelaten tot geneeskundeopleidingen en beschouwde dat als een afdoende argument. “Dat zijn de gelijke kansen waarover we het hebben”, zei hij. “Dat is juist omdat ze inzet hebben getoond, omdat ze talent hebben en omdat ze met een motivatie zijn gekomen.”
Een laatste poging tot begripsverheldering werd gedaan door Jeanet van der Laan (D66). “We hebben het over het instrument ‘loten’. In uw argumentatie haalt u ‘hard werken’ als selectiecriterium met een instrument door elkaar”, probeerde zij het nog. “Ik concludeer dat u, de heer El Yassini, door middel van dit amendement de kansengelijkheid verkleint.”
Dit is gewoon keiharde meritocatie
El Yassini bleef echter bij zijn punt. “Dan moet je keuzes maken door te zeggen: we kijken in ieder geval naar degenen die zich het meeste hebben ingezet.” Hen moet het Klaas Visser-model tenminste te hulp schieten, aldus de VVD’er. “Als je je stinkende best doet, keihard aan de slag gaat en in die middenmoot terechtkomt, dan vinden wij dat je er met het Klaas Visser-model gewoon op moet inzetten dat je die groep in ieder geval inloot en dat je de groep die laag scoort, deselecteert.”
Voor PvdA’er Habtamu de Hoop was het daarmee duidelijk. “Dit is gewoon keiharde meritocratie. Dat is prima; dat mag. Maar ik heb daar echt heel veel moeite mee in het kader van kansengelijkheid. Je vergroot hiermee de ongelijkheid.”
Minister ziet amendement voor Klaas Visser-model als hellend vlak
Het door UNL en NFU gepropageerde Klaas Visser-model staat op gespannen voet met het uitgangspunt van toegankelijkheid in het hoger onderwijs en zou die toegankelijkheid op een fundamentele manier wijzigen, oordeelde ook minister Dijkgraaf. Hij noemde de grens waaronder studenten uitgeselecteerd (en daarmee uitgesloten van loting) ‘volstrekt arbitrair’.
“Een van de gedachtefouten die je hierbij makkelijk zou kunnen maken, maakte ik eerst ook”, vertelde hij over zijn eigen leerproces. “Je denkt dan dat de populatie van studenten een soort belkromme is, met een groep van absolute toptalenten, die je zo wilt hebben, en ook ergens een groep van achterblijvers, die je er eigenlijk makkelijk af kan kappen.”
Dat is echter niet hoe de studentenpopulatie eruitziet, heeft de minister geleerd. “Er is een kleine topgroep en een grote berg richting de wat minder hoge scores. Die scores zijn uiterst onzeker. Als je daar dus een stukje van af gaat snijden, heb je eigenlijk geen enkel idee wie je daarmee precies uitsluit. Het is niet een duidelijk geïdentificeerde groep, anders dan misschien de groep aan de kop. Het is geen symmetrische situatie.”
Als instellingen wél zelfstandig minimumtoelatingseisen gaan stellen, past dat niet in ons huidige stelsel van toegankelijk hoger onderwijs, aldus de minister. “Ik denk dat we ons op een hellend vlak gaan begeven als dit amendement zou worden aangenomen. Dan gaan we instellingen namelijk de rol geven om zelfstandig minimumtoelatingseisen te gaan stellen aan onze opleidingen.”
Volgende week stemt de Kamer over het voorstel van de VVD. Dit lijkt met behulp van de PVV een Kamermeerderheid te gaan halen.
