‘Gedragsverandering docent en leidinggevende nodig voor digitaal vaardige student’
Het beroepsonderwijs profileert zich heden steeds meer als onmisbare schakel in de maatschappij. Voor het oplossen van actuele vraagstukken kan de sector sneller samenwerken met en aansluiten bij de arbeidsmarkt. Hiervoor is het wel noodzakelijk dat de opleidingstrajecten flexibeler worden, meer maatwerk wordt geleverd en de kansenongelijkheid onder studenten het hoofd wordt geboden. Digitalisering is daarbij zowel een deel van het probleem als mogelijke oplossing voor de toekomst.
Leidinggevende als rolmodel
Onderwijsinnovaties met ICT beginnen bij de leidinggevende, schrijven vier medewerkers van de HAN in een artikel uit vakblad voor het beroepsonderwijs Profiel Actueel. Door een professionele leiding wordt het eenvoudiger om de transformatie van de onderwijsorganisatie aan te sturen. De beweging onder organisatie of medewerkers teweegbrengen vergt dat leiders zelf ook meebewegen. Dit kan door transformationeel leiderschap, waarbij leidinggevenden voorafgaand aan beslissingen navraag doen bij hun medewerkers en zo in samenspraak met hen tot een gemeenschappelijke visie en strategie komen. Als leiders zelf laten zien te leren over ICT, vervullen zij een voorbeeldrol voor anderen, aldus de auteurs.
Naast de persoonlijke ontwikkeling van leidinggevenden adviseren de auteurs een integrale aanpak van ICT-implementatie en het continu, contextueel en collegiaal leren over digitale ontwikkelingen. Door digitaal leiderschap kan het beroepsonderwijs de behoeften aan ICT onder docent en student beter afstemmen en het onderwijs hervormen, bijvoorbeeld via flexibel, hybride of werkplekleren. Op deze wijze kan het hbo de studenten opleiden tot weerbare werkkrachten in het digitale tijdperk.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
De auteurs noemen een aantal voorbeelden van digitale ontwikkelingen waarin de leidinggevenden zich zouden kunnen verdiepen. Digitale leeromgevingen kunnen helpen bij het personaliseren van onderwijs, ook door studenten te volgen via learning analytics. Online platforms kunnen ook beste praktijken uit het werkveld aandragen zodat docenten van elkaar kunnen leren. Diverse opleidingen kunnen baat hebben bij virtuele simulatie of 3d-modellering. Tot slot noemt het artikel nog de inzet van ChatGPT voor taalvaardigheden onder studenten, een onderwerp waarover veel discussie bestaat.
Raamwerk digitale competenties docenten
Om de organisatie te overtuigen van de noodzaak tot nieuwe onderwijsmethoden en -middelen moet de leidinggevende inzetten op gedragsverandering, beargumenteren de auteurs. Hiervoor verwijzen zij naar een raamwerk voor digitale competenties van docenten, dat is ontwikkeld door drie van de vier auteurs in samenwerking met collega’s. In tegenstelling tot het voortgezet onderwijs is in het hoger onderwijs namelijk nog weinig consensus over de ICT-vaardigheden die docenten nodig hebben.
Hierom hebben de onderzoekers initiatief genomen tot het Higher education Digital Competence-raamwerk (HeDiCom). Dit raamwerk omvat vier dimensies: de onderwijspraktijk, facilitering van studenten, digitale geletterdheid en professionele ontwikkeling. Het instrument stelt docenten in staat om flexibel en persoonlijk onderwijs met gebruik van ICT-technologie te ontwerpen. Bij de HAN is het de bedoeling dat komende jaren alle docenten daardoor digitaal vaardiger worden.
Gedragsverandering leidinggevende en docent
De eerste bevindingen met het model hebben echter uitgewezen dat er behoefte bestaat aan betere voorbeelden en verheldering vanuit wetenschappelijk, ondersteunend en administratief personeel. Daarom is een overzicht van beste praktijken aan het raamwerk toegevoegd. Dit biedt docenten gedragsindicatoren bij het zelfstandig analyseren van beste praktijken in ICT-innovatie. Met verdere ervaringen uit onderzoek en praktijk moet het model uiteindelijk uitgroeien tot een volwassen instrument, dat kan worden ingezet voor professionalisering en evaluatie.
Voor de gedragsindicatoren handhaafden de auteurs de vier dimensies binnen het HeDiCom-model. Binnen de dimensie van onderwijsontwerp wordt gewezen op het eigenaarschap van studenten en de ondersteunende rol van docenten, die oog hebben voor welzijn en inclusie onder de leerlingen. Bij het faciliteren van studenten valt op dat docenten dienen toe te zien op het gebruik van internet en sociale media. Voor digitale geletterdheid moeten docenten ook oog hebben voor auteursrecht en plagiaat, hetgeen tevens speelt bij ChatGPT. Tot slot schildert professionele ontwikkeling de docent als lerende professional, die samen met collega’s en studenten onderwijsvernieuwingen doorvoert.
