Flexibele roosters in hoger onderwijs kunnen vrouwen naar leiderschapsfuncties helpen
Genderongelijkheid in het hoger onderwijs is een onderwerp dat al jaren de aandacht trekt van academici, beleidsmakers en sociale activisten. Een recent systematisch literatuuronderzoek, uitgevoerd door Mónica del Carmen Meza-Mejia, Mónica Adriana Villarreal-García en Claudia Fabiola Ortega-Barba, werpt nieuw licht op deze kwestie.
Het onderzoek, getiteld ‘Women and Leadership in Higher Education’, onderzoekt de verschillende facetten van genderongelijkheid in de academische wereld. Daarbij is gebruikgemaakt van een kwantitatieve benadering en het verzamelen van bibliografisch materiaal uit de Scopus-database.
Traditionele huishoudelijke taken
Het onderzoek toont aan dat vrouwen weliswaar leiderschapsrollen vervullen in het hoger onderwijs, maar dat hun deelname ongelijk is verdeeld over verschillende rollen en vakgebieden. Vrouwen zijn ondervertegenwoordigd in vakgebieden zoals Wetenschap, Technologie, Techniek en Wiskunde (STEM). In Aziatische landen worden vrouwen daarnaast belemmerd door een hiërarchische cultuur die hen beperkt tot traditionele huishoudelijke taken.
In het hoger onderwijs worden vrouwen echter breder geconfronteerd met obstakels op hun weg naar leiderschap. Deze obstakels variëren van culturele en sociale factoren zoals het patriarchaat en seksisme tot institutionele barrières zoals het ‘glazen plafond’. Daarnaast worden vrouwen vaak gezien als minder goed voorbereid om leiderschapsrollen op zich te nemen. De effecten van deze obstakels worden versterkt door structurele beperkingen, competitieve werkvereisten, veeleisende werktijden en de uitdaging om werk en gezinsleven in evenwicht te houden.
Bestaan van stereotypen
Wereldwijd is een significante toename van vrouwen in het hoger onderwijs waarneembaar. Tussen 2000 en 2018 steeg het bruto inschrijvingspercentage van vrouwen van 19 naar 41 procent; bij mannen steeg dat slechts van 19 naar 36 procent. Vrouwelijke onderzoekers vertegenwoordigen 39,7 procent van het wereldwijde aantal onderzoekers. Niettemin was slechts 18 procent van de universiteitsrectoren in negen Latijns-Amerikaanse landen vrouwelijk. In 48 Europese landen lag het percentage vrouwelijke rectoren nog lager: 15 procent.
In het onderzoek wordt benadrukt dat vrouwen in de academische wereld vaak een ‘dubbele werklast’ ervaren: naast hun professionele verantwoordelijkheden hebben ze ook zorgtaken en moederschapsverplichtingen. In organisatorische structuren van universiteiten wordt vaak geen rekening gehouden met deze gendergerelateerde verantwoordelijkheden, wat leidt tot een onevenredige belasting voor vrouwen.
Genderongelijkheid in academische posities
Ondanks de toename van het aantal vrouwelijke studenten bezetten vrouwen niet de meerderheid van academische posities in universiteiten na hun afstuderen. Ze nemen ook niet vaak leiderschapsrollen op zich en krijgen niet vaak dezelfde salarissen als mannen, aldus de onderzoekers.
Mannelijke academici worden bevoordeeld of bevoorrecht vanwege de neoliberale waarden en onderliggende systemische structuren in de wetenschap, schrijven ze. Dit heeft invloed op de verdeling van academisch werk, waarbij vrouwelijke faculteitsleden bijvoorbeeld een onevenredig groot deel van advisering en mentorschap op zich nemen. Dit vermindert hun kans om op te klimmen naar leiderschapsposities binnen hun instellingen
Aandacht voor moederschap en zorg
De wetenschappers doen verschillende aanbevelingen om deze ongelijkheid aan te pakken. Zo moeten universiteiten flexibelere roosters en meer mogelijkheden creëren om academici niet te belemmeren bij zorgverantwoordelijkheden en ambities zoals moederschap. Beleidsmakers moeten daarnaast beleidsmaatregelen versterken die gendergelijkheid bevorderen. Vrouwen moeten ook hun zelfpercepties veranderen om makkelijker posities te krijgen die traditioneel door mannen worden ingenomen.
De onderzoekers stellen dat sociale steun een belangrijke factor is die vrouwen helpt bij het opbouwen van hun professionele loopbaan. Deze sociale steun kan afkomstig zijn van familie, maar ook van mannelijke collega’s. Deze vormen van steun kunnen vrouwen helpen om bepaalde crises en barrières te overwinnen die inherent zijn aan de academische loopbaan van vrouwen, schrijven de onderzoekers.
