Adaptatie en weerstand: ChatGPT in het onderwijs
Een jaar na de lancering van ChatGPT is het tijd om de balans op te maken en te reflecteren op de impact ervan op het (hoger) onderwijs. In lijn met de Gartner Hype Cycle (Fenn and Raskino, 2008, p. One) blijkt de introductie van ChatGPT een significante technologische trigger te zijn geweest: zowel professionals als niet-professionals uit diverse gebieden enthousiast zijn aan de slag gegaan met de mogelijkheden ervan. In vergelijking met platforms zoals Facebook of TikTok heeft ChatGPT een exponentiële groei doorgemaakt met meer dan 100 miljoen actieve gebruikers binnen slechts twee maanden en 180 miljoen na één jaar.
Komst ChatGPT dwingt tot reflectie
Waar sociale mediaplatformen voornamelijk gericht zijn op consumptie, kenmerkt ChatGPT zich door een creatief karakter. Dit heeft binnen het onderwijs, waar schriftelijke taken een essentieel onderdeel van de evaluatie vormen, zorgen en onzekerheid veroorzaakt onder docenten. Vragen zoals ‘Wat zijn de consequenties voor mijn toetsing?’ en ‘Hoe herken ik het gebruik van ChatGPT?’ worden sinds de lancering veelvuldig gesteld.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Tegelijkertijd heeft deze ontwikkeling geleid tot diepgaande reflecties over de rol van AI in het onderwijs. Wat is het eigenlijke doel van onderwijs? Wat willen we dat studenten leren (Murgia, 2023)? Wie is de eigenaar van een AI-product: de bedenker of de gebruiker (Bakker, 2023a)? Moeten we vooruitgang omarmen of teruggrijpen naar bewezen traditionele methoden (Murgia, 2023)? Overwegen we bijvoorbeeld om technologische vooruitgang te temperen en traditionele pen-en-papierexamens opnieuw in te voeren om fraude te voorkomen (Bakker, 2023b)? Of streven we naar een kritisch gebruik van technologie in het onderwijs (Bakker, 2023a)?
Deze vragen zijn met name relevant in het hoger onderwijs, omdat, in tegenstelling tot het primair en voortgezet onderwijs, studenten buiten contacturen complexe schrijftaken moeten uitvoeren, zonder de directe begeleiding van docenten en zonder direct zicht op welke (AI-)tools studenten gebruiken bij deze taken.
Implicaties ChatGPT voor onderwijs blijven onzeker
Hoewel het afgelopen jaar duidelijkheid heeft gebracht over de capaciteiten en beperkingen van ChatGPT, blijft het onzeker welke mogelijke implicaties dit kan hebben voor het onderwijs – met name gezien de exponentiële groei van AI-technologie op dit moment. Hierin lijken we voortdurend achter de feiten aan te lopen. Waar begin maart nog werd beweerd dat fraude herkenbaar is aan de onjuiste referentielijsten die door ChatGPT worden gegenereerd, gaat dit niet langer op sinds de integratie van ChatGPT in de zoekmachine van Microsoft. Op dit moment lijkt het erop dat we vastzitten in de piek van opgeblazen verwachtingen en angsten (volgens Gartner; zie figuur 1) zolang de ontwikkelingen van ChatGPT en vergelijkbare producten in dit razende tempo blijven doorgaan.
Figuur 1.
Dit tempo dwingt ons opnieuwte kijken naar 21e-eeuwse vaardigheden zoals kritisch denken, samenwerken, creatief handelen, communicatie en taalvaardigheid (Trilling and Fadel, 2009, pp. 175–177). Kunstmatige intelligentie begint immers een rol te spelen in de cognitieve leerprocessen van leerlingen en studenten. Over het langetermijneffect van cognitive outsourcing van taken aan AI kunnen we enkel speculeren. Zo zou gebruik van AI-toepassingen kunnen leiden tot ontmenselijking, cognitieve degeneratie en beperking van vrijheid en autonomie (Danaher, 2018).
Google-effect baart zorgen
Eerder heeft het Google-Effect al aangetoond dat toegang tot informatie via internet ervoor zorgt dat mensen informatie niet onthouden met de redenering: “Ik kan het altijd later nog een keer opzoeken” (Sparrow et al., 2011). Door het uitbesteden van het genereren van ideeën, het aanbrengen van structuur en het formuleren van zinnen, zullen studenten niet meer adequaat worden getraind in deze vaardigheden.
Dit is zorgwekkend, gezien de sterke relatie tussen denkvermogen en schrijfvaardigheid. Schrijven is een probleemoplossende activiteit die reflectie bevordert en leidt tot nieuwe ideeën en diepere inzichten (Bereiter & Scardamalia, 1987; Kellog, 2008; Klein, 1999). Daarom moeten we onszelf de cruciale vraag stellen of het uitbesteden van complexe cognitieve taken aan AI ons vermogen om problemen op te lossen verkleint.
Behoefte aan onderwijsontwerp in relatie tot AI
De roep om een brede maatschappelijke dialoog rond het gebruik van AI met aandacht voor publieke waarden bestaat al geruime tijd en klinkt steeds luider (Danaher, 2018; Saçan, 2023). Eerder werd de taxonomie van Bloom al aangedragen als instrument om dit gesprek te faciliteren (Bakker, 2023c). Niettemin ervaren wij, gezien de actuele ontwikkelingen in kunstmatige intelligentie, een groeiende urgentie om de eerdergenoemde 21e-eeuwse vaardigheden actiever te integreren in het onderwijs.
Er is behoefte aan onderwijsontwerp dat specifiek gericht is op het actief ontwikkelen van kennisopbouw, kritisch denkvermogen, taalvaardigheid, communicatie en creatief denken in relatie tot AI. Op deze wijze kunnen wij onze leerlingen en studenten adequaat toerusten voor een wereld waarin kunstmatige intelligentie een alomtegenwoordige rol speelt en waar publieke waarden krachtig vertegenwoordigd zijn. Niet toekomstbestendig maar toekomstbepalend onderwijs helpt ons om dit te bereiken.
Mariska Okkinga is senior onderzoeker bij het lectoraat Taalbewust Hoger Onderwijs van de Hogeschool Rotterdam. Ivo Vrouwe is lector Docentprofessionalisering en Blended Onderwijs bij de Hogeschool Rotterdam.
Referenties
- Bakker, M., 2023a. ‘Is het hoger onderwijs wel kritisch genoeg op ChatGPT?’ – ScienceGuide [WWW Document]. URL https://www.scienceguide.nl/2023/02/is-het-hoger-onderwijs-wel-kritisch-genoeg-op-chatgpt/, https://www.scienceguide.nl/2023/02/is-het-hoger-onderwijs-wel-kritisch-genoeg-op-chatgpt/ (accessed 10.4.23).
- Bakker, M., 2023b. ChatGPT te lijf met pen en papier – ScienceGuide [WWW Document]. URL https://www.scienceguide.nl/2023/01/chatgpt-te-lijf-met-pen-en-papier/, https://www.scienceguide.nl/2023/01/chatgpt-te-lijf-met-pen-en-papier/ (accessed 10.4.23).
- Bakker, M., 2023c. ‘Vragen naar actuele voorbeelden zet ChatGPT buitenspel’ – ScienceGuide [WWW Document]. URL https://www.scienceguide.nl/2023/03/vragen-naar-actuele-voorbeelden-zet-chatgpt-buitenspel/, https://www.scienceguide.nl/2023/03/vragen-naar-actuele-voorbeelden-zet-chatgpt-buitenspel/ (accessed 10.4.23).
- Bereiter, C., & Scardamalia, M. (1987). An attainable version of high literacy: Approaches to teaching higher-order skills in reading and writing. Curriculum inquiry, 17(1), 9-30.
- Danaher, J., 2018. Toward an Ethics of AI Assistants: an Initial Framework. Philos. Technol. 31, 629–653. https://doi.org/10.1007/s13347-018-0317-3
- Fenn, J., Raskino, M., 2008. Mastering the hype cycle: how to choose the right innovation at the right time. Harvard Business School Press, Boston, Mass.
- Kellogg, R. T. (2008). Training writing skills: A cognitive developmental perspective. Journal of writing research, 1(1), 1-26.
- Klein, P. D. (1999). Reopening inquiry into cognitive processes in writing-to-learn. Educational psychology review, 11, 203-270.
- Murgia, M., 2023. ChatGPT is extra teken aan een wand die zwakker wordt – ScienceGuide [WWW Document]. URL https://www.scienceguide.nl/2023/01/chatgpt-is-extra-teken-aan-een-wand-die-zwakker-wordt/, https://www.scienceguide.nl/2023/01/chatgpt-is-extra-teken-aan-een-wand-die-zwakker-wordt/ (accessed 10.4.23).
- Saçan, B.L., Erdinç, 2023. De struisvogelstrategie jegens ChatGPT faalt – ScienceGuide [WWW Document]. URL https://www.scienceguide.nl/2023/04/de-struisvogelstrategie-jegens-chatgpt-faalt/, https://www.scienceguide.nl/2023/04/de-struisvogelstrategie-jegens-chatgpt-faalt/ (accessed 10.4.23).
- Sparrow, B., Liu, J., Wegner, D.M., 2011. Google Effects on Memory: Cognitive Consequences of Having Information at Our Fingertips. Science 333, 776–778. https://doi.org/10.1126/science.1207745
- Trilling, B., Fadel, C., 2009. 21st century skills: learning for life in our times, 1st ed. ed. Jossey-Bass, San Francisco.
