Wat wil #woinactie?

Het is een warme vrijdagmiddag in juni. Op het hoofdkantoor van de Algemene Onderwijsbond in Utrecht heeft Rens Bod (Universiteit van Amsterdam) de actievoerders van #woinactie bijeengeroepen om te praten over de strategie voor het komende academisch jaar. Toch blijkt de belangrijkste vraag die op tafel ligt te zijn: wat wil #woinactie nu eigenlijk?

“Laat je niet framen”

“We hebben ons het afgelopen jaar te veel laten framen,” zo opent voorman Bod de vergadering waar zo’n dertig man op af is gekomen. In de kern is er een gevoel van onbehagen dat de actievoerders bindt, maar het afstemmen van de strategie hierop is bepaald geen sinecure.

“We zien een patroon van bezuinigingen en werkdruk, maar het onderliggende principe is nog veel zorgwekkender.” Volgens Bod is dat principe dat er simpelweg steeds minder politieke waardering is voor wat de universiteiten de samenleving te bieden hebben. “En die boodschap, dat wij als #woinactie staan voor de toegevoegde waarde van de academie komt nu te weinig over het voetlicht.”

Het is precies dat probleem dat #woinactie al langer parten speelt. In een open brief in de Groene Amsterdammer van Willem Schinkel (Erasmus Universiteit) – waar hij voor academische begrippen bijzonder felle reacties op kreeg – aan zijn academische collega’s legde hij dit probleem in een afsluitende zin op tafel. “Wij moeten niet meer geld voor deze universiteit willen; wij moeten deze universiteit niet meer willen.”

Ironisch genoeg blijken er bij deze bijeenkomst vooral mensen te zijn die het eens zijn met Schinkel. Ook Bod zelf is niet blij met de perceptie dat #woinactie alleen maar geld zou willen. “De boodschap naar buiten is geworden dat we puur om het geld tegen de bezuinigingen zijn.”

Een dure deken – een betoog van #woinactie

Er is veel meer waar #woinactie voor – of eigenlijk tegen – strijdt. Het is het rendementsdenken, het beleid in naam van efficiëntie en de doorgeslagen competitie in de wetenschap waar de actievoerders klaar mee zijn. Maar het is moeilijk om die boodschap over het voetlicht te brengen zo blijkt. Een van de aanwezige actievoerders beschrijft de houdgreep waar actievoerders, koepel en de politiek permanent in gehouden worden. “Er worden steeds nieuwe bezuinigingen aangekondigd waar we ons dan weer tegen moeten verweren. Zo is er nooit ruimte voor ons volledige verhaal. ”

Spijt van de alliantie met de VSNU

De alliantie die de actievoerders het afgelopen jaar zijn aangegaan met de VSNU wordt eveneens aangedragen als reden waarom de boodschap van #woinactie niet overkomt. De samenwerking wordt gewantrouwd omdat deze met bestuurders en een politiek figuur in het bijzonder is aangegaan. Bod begrijpt deze kritiek en doet zelf ook een duit in het zakje. “Als Pieter Duisenberg straks geen voorzitter meer is van de VSNU dan pakt hij vast en zeker zijn oude houding weer op.”

Als bijval voor de zaak van #woinactie van de minister zelf moet komen dan hebben de aanwezigen weinig fiducie in hun zaak. Ingrid Robeyns (Universiteit Utrecht), die eerder betrokken was bij gesprekken met haar naamgenoot ziet dat er niet echt een kaarsje gaat branden als zij het over de meerwaarde van de academie heeft. “In alle gesprekken verschuilt ze zich achter het regeerakkoord.”

Heeft deze minister wel hart voor onderwijs?

In dat regeerakkoord ligt onder andere besloten dat er een doelmatigheidskorting komt en dat de bekostiging wordt heroverwogen met oog voor de bèta-technische noden. Een paar dagen later zal de Kamer spreken over het rapport van de commissie Van Rijn en de actievoerders zien het onvermijdelijke al aankomen.

“Wat is nu twee procent?”

Ook al zijn de spanningen tussen de universiteiten de afgelopen weken flink opgelopen, een breuk in de VSNU zal er niet komen. “Het is nu allemaal weer pais en vree onder de collegevoorzitters,” vertelt Bod. Hij wil dan ook vooruitkijken naar wat de nieuwe lijn van #woinactie moet zijn. “Als het op geld aankomt dan vragen wij slechts om adequate financiering.”

Dat bekt niet lekker suggereert een aanwezige docent van de Vrije Universiteit. “We hebben het dan over twee procent minder in totaal. Wat is nu twee procent?” Volgens hem moeten de gevolgen uitgedrukt worden in menselijke termen. ”Willen we minder investeren in de geneeskunde? Prima, maar dan heeft jouw dorp in de toekomst geen huisarts. Willen we minder investeren in de gammawetenschappen? Doen we, maar tel dan maar gelijk drie weken op bij de wachtlijst van het RIAGG. Minder geld naar de alfa’s? Dan zullen we het met een stuk minder leraren moeten doen, en politici overigens.”

Er komt meer bijval uit de zaal en de vergadering wordt tijdelijk heel fel. Met name het feit dat de lobby van de technische universiteiten zo succesvol is geweest zit de aanwezigen dwars. “Deze lobby is duidelijk ingegeven door de Shell’s en ASML’s van deze wereld. Maar hoe kan het nu succesvol zijn geweest? Het grootbedrijf heeft het momenteel juist heel moeilijk in de politiek. Er wordt bijzonder veel in geïnvesteerd maar er wordt maar weinig teruggegeven.” De verontwaardiging houdt nog even aan terwijl meerdere aanwezigen een duit in het zakje doen. “Misschien, en ik noem maar even wat, moeten die bedrijven eerst maar eens fatsoenlijk belasting gaan betalen voordat ze met eisen komen.”

Ze zijn uit alle hoeken van het land toegestroomd, van Groningen tot Tilburg. “De enige club die we echt missen zijn de vertegenwoordigers van de technische universiteiten,” concludeert Marc van Oostendorp (Radboud Universiteit). Bod geeft de vergadering mee dat hij wel degelijk steunbetuigingen krijgt vanuit de technische universiteiten. “Maar ik moet er eerlijk over zijn, die komt dan vooral uit de hoek van de geschiedenis en de wetenschapsfilosofie van die instellingen.” Vanuit Wageningen hoeven we in ieder geval weinig te verwachten, vertelt een aanwezige van de WUR. “De solidariteit vanuit die hoek is er gewoon niet.”

“We zijn niet boos genoeg”

Hoe deze verontwaardiging om te zetten in acties, dat is de volgende vraag. Er lijkt bereidheid te zijn bij enkele van de aanwezigen tot staking, maar lang niet iedereen ziet dit zitten. Bod vertelt dat dit ook is wat hij terugkrijgt van #woinactie-afdelingen in het land. Maar wat dan wel? Een jaar lang geen tentamencijfers doorgeven passeert de revue, evenals minder college geven.

De nieuwe voorzitter van de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) Alex Tess Rutten is ook aanwezig op de vergadering. Duidelijk verveeld oppert de actievoerder in hart en nieren na anderhalf uur om het toch eens wat dramatischer aan te pakken. “Als je aandacht wilt voor een dergelijke zaak dan moet je met een groot gebaar komen. In het verleden is er bijvoorbeeld wel eens een doodskist binnengedragen op een jaaropening onder het mom van ‘hier ligt de academie’. Daar moet je aan denken.”

Inmiddels is bekend dat #woinactie op 2 september actie zal voeren in Leiden aangezien minister Ingrid van Engelshoven die dag de jaaropening aan de Leidse Universiteit zal houden. De actievoerders zullen zich die dag niet toevallig ophouden op ‘Het Gerecht’ waar de ‘Ware opening van het academisch jaar’ moet plaatsvinden. Er zijn inmiddels 1000 aanmeldingen, en er rijden bussen die vertrekken van verschillende universiteitscampussen.

Ook vorig jaar voerde #woinactie actie tijdens de opening van het academisch jaar. Niet toevallig koos de minister ervoor om precies die dag te gebruiken om de beperking van het bindend studieadvies (bsa) voor te stellen. De aandacht ging die dag dan ook uit naar haar aankondiging, niet naar de acties. Welke aap zal er dit jaar uit haar mouw komen?