“Staken aan de universiteit, dat lukt nooit”
SoFoKleS, het Sociaal Fonds voor de Kennissector dat activiteiten organiseert op het gebied van de academische arbeidsmarkt, heeft onlangs een podcast opgenomen met Renée-Andrée Koornstra, de HRM-directeur van de Vrije Universiteit, en Niels Jansen, arbeidsrechtonderzoeker van de Universiteit van Amsterdam. Zij gingen in gesprek over het nieuwe cao-akkoord van universiteiten.
Jansen vindt dat postdocs en docenten er bekaaid vanaf komen met de nieuwe cao, omdat voor hen niets is geregeld met betrekking tot de draaideurconstructies, maar voor de UD’s, UHD’s en hoogleraren wel – terwijl in deze groep flexbanen een veel minder groot probleem zijn. Volgens Renée-Andrée Koornstra is dat het gevolg van het feit dat postdocs en docenten veel slechter georganiseerd zijn in een vakbond.
Deze cao is revolutionair
Koornstra gaf aan dat zij als directeur HRM van de Vrije Universiteit heel blij is met de nieuwe cao, juist omdat universiteiten nieuwe afspraken over flexcontracten heel belangrijk vinden. “De bonden zeggen altijd: wij hebben dit bevochten, maar de werkgevers hebben hier ook volmondig ‘ja’ op gezegd. Daar ben ik heel blij mee. Het is revolutionair. We kunnen allemaal de oorzaak aangeven, hoe het gegroeid is, maar op een gegeven moment is de tijd rijp om te vragen: willen we dit nog?”
Koornstra geeft toe dat het de vakbonden waren die dit urgente probleem op de cao-tafel hebben gelegd, maar dat is volgens haar goed te verklaren. “Nee we zijn hier niet zelf over begonnen, maar dat heeft ook een reden. We hebben niet voor de lol zoveel tijdelijke contracten. Onze financiering is zo ontzettend onzeker. Op een gegeven moment zijn we echter wat doorgeslagen, denk ik, en is het te veel risicomijding geworden. Als we niet zeker weten dat we geld hebben, dan geven we maar weer een tijdelijk contract, was lang de gedachte.”
Nog niet veel blije gezichten
Naast het optimisme van Koornstra ziet Niels Jansen een grote omissie in dit nieuwe cao-akkoord. Op de vraag of iedereen op zijn afdeling blij is met deze nieuwe cao moest hij bekennen dat dit niet zo is. “Ik heb nog niet veel blije gezichten gezien; de UHD’s en UD’s zijn allemaal al in vaste dienst, maar voor docenten en postdocs gelden deze nieuwe afspraken nog niet.”
Jansen had liever andere keuzes gezien, vertelt hij. “Bij docenten en postdocs is de organisatiegraad laag en dan vraag je wel iets lastigs van een vakbond, namelijk het opkomen voor belangen van werknemers die niet meebetalen aan het werk van de vakbond. Leden zeggen: ik betaal, dus ik bepaal. Dat is een heel lastige spagaat waar vakbonden in zitten”, legt de arbeidsjurist uit, die zelf veel onderzoek deed naar de positie van vakbonden in de arbeidsmarkt.
Iedereen moet lid worden van een vakbond
De reden dat in de cao begonnen is met de UD’s, UHD’s en hoogleraren heeft ook volgens Koornstra te maken met de achterban van de vakbond. “Ze hebben naar hun achterban gekeken. Het onderdeel van het cao-akkoord wat ziet op versimpeling van de ontslagbescherming – een minimale aanpassing – heeft nog wel de meeste commotie gegeven, begreep ik. Ik roep dus iedereen op om lid te worden van een vakbond, want dan word je vertegenwoordigd.”
Er is dan ook geduld nodig om vaste contracten te regelen voor docenten en postdocs, zegt Koornstra vanuit het perspectief van de werkgever. “Dat is de volgende stap. Het gaat in fases. Dit is revolutionair, een kanteling, en soms kan het niet in één keer. Ik weet zeker dat de bonden de volgende keer zeggen: ‘laten we de docenten ook doen.’”
We luizen mensen er niet in
Toch erkent de HRM-directeur van de VU dat het financieel aantrekkelijker blijft om een route te kiezen met een tijdelijk contract. “Wij doen dat ook, maar we zijn wel netjes. Anders zou ik ook niet bij de VU willen werken. We zijn transparant en zeggen aan het begin wat we te bieden hebben. We luizen mensen er niet in; dat zou ik heel erg vinden. We hebben met decanen van de verschillende faculteiten goed overleg over het soort werkgever dat wij willen zijn. Ons College van Bestuur heeft daarnaast gezegd dat deze cao een kantelpunt is; ze omarmen het en gaan het ook toepassen.”
Daarnaast is het maar de vraag of de junior-docenten tussen wal en schip vallen met deze nieuwe cao-afspraken, zo zegt Koornstra. “Junior docenten zijn nog aan het zoeken wat ze willen, want het is wel een keuze, werken in de wetenschap. Wij rusten ze toe, ze kunnen hun kwalificaties halen – ik schaam mij er niet voor dat we junior docenten een tijdelijk contract geven, dat is nu eenmaal de propositie. We zijn heel blij met hen, want het zijn jonge mensen die aansprekend zijn voor studenten. We hebben daarnaast gewoon heel veel docenten nodig.”
Financiering die killing is voor de wetenschappelijke cultuur
Volgens de arbeidsjurist van de UvA ligt de achterliggende reden van de flexibilisering bij universiteiten in structurele problemen in de huidige bekostiging. “De huidige financiering is killing voor de wetenschappelijke cultuur. Het onderzoek is deels gefinancierd vanuit het onderwijs, maar vervolgens moet je voor ander onderzoek het geld zelf verdienen. Dat betekent dat je ergens een hoogleraar moet hebben die vrij handig is in het binnenhalen van geld. Dat zegt al iets over de wetenschappelijke onafhankelijkheid van het onderzoek; je gaat daar onderzoek doen waar het meeste geld te halen is.”
De externe financiering van het onderzoek zet niet alleen de onafhankelijkheid onder druk, het zorgt ook voor een ongezonde werkrelatie. “Je creëert een bepaalde hiërarchie binnen zo’n onderzoeksgroep die volstrekt ongezond is. ‘Als de hoogleraar iets zegt, dan doe ik het maar, want het is wel mijn baan’, is vaak de gedachte. Ik vind dat buitengewoon ongezond. Dat is een kwestie die samenhangt met de financiering door de overheid. Er moet gewoon meer geld naar onderwijs en onderzoek.”
Volgens Renée-Andrée Koornstra is het niet voor te stellen dat dit kabinet in plaats van te investeren alleen maar heeft bezuinigd op het hoger onderwijs. “We hebben heel duidelijk onderbouwd dat de financiering achtergebleven is. De minister zegt: ‘ik neem het mee’. En wat hoor ik nu weer: we krijgen geen miljard erbij, maar we worden 340 miljoen euro gekort. Ik weet ook niet wat we moeten doen. Staken dat lukt nooit; dat hebben we ook weleens geprobeerd, maar staken in de wetenschap heeft niet zoveel effect. Dat kun je beter op de basisschool doen. Dan voelt iedereen echt het probleem.”
