“Praktijkgericht onderzoek moet serieuzer worden genomen bij hogescholen”
Promoveren op hogescholen
Begin 2023 is een pilot gelanceerd voor de Professional Doctorate, een promotietraject voor hogescholen. Als betrokkene begrijpt Voorbij de wens, maar waarschuwt zij voor een incorrecte invoering. “In de huidige situatie mogen lectoren zelf geen promovendi opleiden, maar zijn zij aangewezen op de bevoegdheid van universiteiten. Daarbij bestaat het gevaar dat promovendi te veel in een theoretisch kader worden getrokken, of dat promotoren te weinig weet hebben van praktijkgericht onderzoek. De Professional Doctorate loopt nu eenzelfde gevaar: door het werkveld onvoldoende te betrekken, wordt de uitkomst te weinig praktijkgericht.”
Praktijkgerichtheid is nu net wat het werkveld verwacht van de Professional Doctorate (PD), denkt Voorbij. “Ik vraag me af in hoeverre de behoefte vanuit het veld meegenomen is in het construct dat nu voor de PD bedacht is. De huidige opzet van de PD werkt uit hoe we het rijtje Professional BA en MA kunnen afmaken. We willen de drietrapsraket die we in de wetenschappelijke versie hebben. Zo voldoen we echter niet aan de vraag uit de praktijk naar geschoolde mensen die onderzoek kunnen doen.”
Maritiem milieu
Voorbij weet waarover zij het heeft: haar Kenniscentrum Duurzame HavenStad stond met één been in de hogeschool en met het ander in de praktijk. “We staan voor een enorm duurzaamheidsvraagstuk, bijvoorbeeld in de scheepvaart. Er is serieuze interesse om iemand een PD-traject te laten doen en als maritiem bedrijf of sector het vermogen zelf wetenschappelijk onderzoek te doen in huis te halen. Als lectoren helpen om het werkveld praktijkgericht onderzoek te laten doen voor de samenleving, creëer je een win-win-win. Dan verandert er iets. Als hogeschool heb je een verantwoordelijkheid tot bijdragen aan de maatschappij.”
Volgens Voorbij moet de PD dus gericht zijn op externe gegadigden, niet op het hbo-personeel zelf. “Met de complexiteit van het duurzaamheidsvraagstuk moeten we meer mensen met vaardigheden in praktijkgericht onderzoek hebben. Laten we juist ook in de pilot onderzoeken hoe deze vorm van promoveren kan bijdragen aan het maatschappelijk belang. Het huidige financieringsconstruct van de pilot staat dat echter in de weg; dan moet iemand in dienst komen van de hogeschool. Een bedrijf wil helemaal niet in zo’n rare constructie zitten. Die willen de PD in eigen huis houden en daar een onderzoeksproject laten doen.”
De huidige problemen met de PD-pilot hangen voor Voorbij samen met de bekostiging van hogescholen. “We benutten het potentieel van de PD onvoldoende in de pilot. In de pilot wordt in de meeste gevallen gekozen om een docent invulling te laten geven aan die PD. Dat is aantrekkelijk, omdat je dan de subsidie-inkomsten binnen de hogeschool houdt waar bekostiging een groot probleem is. Met de inzet van een PD in het bedrijfsleven is dat voordeel er niet, maar zijn de voordelen voor de maatschappij veel groter. Bovendien kunnen we door deze opzet onvoldoende bepalen wat de waarde van het nieuwe opleidingsniveau voor de praktijk is.”
Wetenschappelijke waarden
De wetenschappelijke waarden komen niet in het geding door samenwerken met het bedrijfsleven, denkt Voorbij. “Praktijkgericht onderzoek is niet in opdracht van een enkel bedrijf; het moet iets zijn waarmee de hele branche worstelt, algemeen geldend zijn en een breder belang dienen. Onderzoek doen samen met een consortium van bedrijven of een brancheorganisatie hoeft geen afbreuk te doen aan onafhankelijkheid. Als je kennis creëert onder de voorwaarde van Open Science, kan niemand die kennis commercieel claimen en kun je impact hebben in de hele sector.”
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Volgens Voorbij is het bedrijfsleven meer bereid om over eigen schaduwen te stappen dan verwacht. “In de maritieme sector is de knel zo groot, dat zij juist graag willen dat iedereen gebruikmaakt van de oplossingen die zij ontwikkelen. Voor die bedrijven is dat geen belemmering, zolang ze maar bekend mogen maken dat zij de kennis hebben ontwikkeld. Ik verwacht dat dit in meer branches zo zou kunnen werken.”
P(h)D
De waarde van de PD in het hbo is een heet hangijzer. “Lectoren willen liever een PhD kunnen toekennen. Voor docenten valt dat ook te verkiezen. Binnen een PhD leren zij onderzoek doen en vertalen naar onderwijs. Dit laatste hoeft de PD niet per se zelf te doen; daar is vertaling naar collega’s belangrijker. Als lectoren personeel in de praktijk opleiden, dan maak je verschil in de slagkracht van onze samenleving. Je hebt als lector de opdracht om te scholen in praktijkgericht onderzoek. Waarom trek je je opdracht niet door naar het bedrijfsleven?”
Volgens Voorbij is het van belang dat de PD onderscheidend is van de PhD in de opzet en invulling. “Bij de PD zijn we bezig om de waarde van praktijkgericht onderzoek en de wetenschappelijkheid bijna dood te knuffelen door de schoolse inrichting met eindtermen en eisen. Zolang onze lectoren gepromoveerd zijn en voldoende binding met de praktijk hebben, hoef je niet zo bang te zijn voor de kwaliteit. Als je de zorgvuldigheid, validiteit en reproduceerbaarheid handhaaft, mag je gerust zeggen dat het werkt. We moeten niet continu maar blijven bewijzen wat de wetenschappelijke waarde van praktijkgericht onderzoek is. De kwaliteitstoets bij universiteiten is niet zo rigide als wat we nu inrichten bij de PD.”
Voorbij waarschuwt ervoor om de invloed van hoogleraren binnen het toekennen van een PD te groot te maken. “Praktijkgericht onderzoek is mixed methods, gericht op wat in de praktijk werkt: dat is een ander perspectief op het wetenschappelijke onderzoek. Door de opzet van de pilot gaat de beoordeling van PD’s gebeuren door mensen die gewend zijn aan klassieke methoden in de PhD en die onvoldoende thuis zijn in praktijkgericht onderzoek. Dit kan problemen gaan opleveren. Zolang een lector een goed track record heeft in praktijkgericht onderzoek, moet je de kwaliteit durven vertrouwen.”
Onderzoek versus onderwijs op hogescholen
Volgens Voorbij is een van de frustraties onder lectoren dat ze te weinig mensen hebben die zich met onderzoek kunnen bezighouden. “Door de enorme druk op docenten aan het hbo hebben zij heel weinig ruimte om onderzoek te doen. Daardoor is het aantal docent-promovendi heel beperkt en daarmee de aanwas van mensen met ervaring in praktijkgericht onderzoek klein. Door uit te wijken naar het werkveld om meer mensen op te leiden in het doen van praktijkgericht onderzoek vergroten lectoren het vermogen van onze maatschappij om de complexe, multidisciplinaire problemen het hoofd te bieden. Die impact is cruciaal en dat is uiteindelijk waarvoor je als lector aan de lat staat.”
Om praktijkgericht onderzoek te laten floreren moeten hogescholen wel de ruimte bieden, zo beseft Voorbij. “Een opdracht voor lectoren om het werkveld te scholen vraagt wel om een nadrukkelijkere erkenning van de waarde en het belang van praktijkgericht onderzoek. Op veel hogescholen is onderwijs key en onderzoek ondergeschikt. Onderzoek staat ten dienste van onderwijs, soms zelfs met de beperkende kaders van een onderwijsinstituut. Ik vind dat praktijkgericht onderzoek serieuzer moet worden genomen als product van hogescholen. De kracht zit niet alleen in de verweving met onderwijs, maar ook in de verweving met de praktijk.”
