‘Studiesucces eerstejaars hbo stijgt door toets woordenschat’
Academische woordenschat
Om een tekst te begrijpen is het nodig minstens 90 procent van de gebruikte woorden te kennen. Studieteksten vereisen behalve een algemene ook een academische woordenschat, waartoe in de wetenschap veel- maar in het dagelijks leven weinig gebruikte termen behoren. (Inter)nationale onderzoeken schatten het aandeel academische woorden in studieteksten op vijf tot tien procent. Een beperkte academische woordkeuze leidt dus snel tot een gebrekkig begrip van de tekst.
Tekstbegrip draait echter niet enkel om woordkeuze, maar hangt ook af van de gebruikte leesstrategieën. Lagere orde-leesprocessen omvatten het herkennen van de letters, woorden en woordbetekenissen. Onder hogere orde-leesprocessen vallen het afleiden van woordbetekenis uit de context, het in de gaten houden en eventueel bijstellen van woordbegrip, en het kunnen samenvatten van een tekst. Voor beide ordes van leesprocessen geldt dat een grotere woordenschat tot betere resultaten leidt.
Een ander aspect van tekstbegrip is de leesmotivatie. Positieve factoren hierin vormen de intrinsieke motivatie tot lezen en een vertrouwen in eigen kunnen. Negatieve indicatoren zijn verwachte moeite met leesvaardigheid en vermijding van leesactiviteiten. Daaromtrent geldt dat de wisselwerking tussen woordenschat en leesmotivatie wederkerig is: hogere motivatie resulteert in een grotere woordenschat, terwijl een grotere woordenschat de motivatie om te lezen verder voedt.
Hardop-denkstudie eerstejaars
Om het effect van de academische woordenschat te testen bestudeerden de twee wetenschappers het eerstejaars-cohort van een hbo-docentenopleiding in 2021. Zij onderwierpen 417 hbo-studenten aan een woordenschattoets, 78 vulden een vragenlijst over motivatie in en 22 deden mee aan een onderzoek. De laatste groep moest tijdens het lezen van een tekst hardop delen wat zij tijdens dit proces dachten. Vervolgens werden zij ook getoetst op tekstbegrip, woorddefinitie, tekstsamenvatting en zinsbegrip.
De nieuwsbrief is exclusief toegankelijk voor medewerkers van onze partners.
De onderzoeksresultaten tonen een sterk onderscheid tussen de leesvaardigheden van studenten met een grotere of kleine academische woordenschat. Op het maken van een samenvatting behaalde de eerste groep een score van 4,82 uit 6, tegenover 2,55 uit 6 voor de tweede groep. Qua tekstbegrip is het beeld exact hetzelfde: 12,55 uit 16 voor de eerste groep versus 8,27 uit 16 voor de tweede groep. In het definiëren en afleiden van woorden had de eerste studiegroep tussen 69 en 93 procent succes, waar de groep met een minder grote academische woordenschat scoorde gemiddeld tussen de 29 en 57 procent.
Behalve op woorddefinitie en-begrip had academische woordenschat ook effect op leesstrategieën. Studenten met weinig woordenschat hanteerden lagere orde-strategieën, waarbij zij zich richtten op het zinsniveau en het parafraseren van de tekst. Met meer woordenschat ging de blik op de verwijzingen tussen woorden en het samenvatten van de hoofdgedachte. Waar studenten met weinig woordenschat zich vrijwel uitsluitend richten op taal, kijken studenten met meer woordenschat eerder naar inhoud.
Toets woordenschat
Al bij al hebben studenten met een grotere academische woordenschat hoger tekst- en woordbegrip, betere strategieën om de inhoud te begrijpen, alsmede meer motivatie en vertrouwen in hun kunnen. Met een kleinere academische woordkeuze richten studenten hun aandacht eerder op taalproblemen en zien zij vaker over het hoofd dat zij woorden niet begrijpen, met als gevolg een lagere begripsstandaard. Daarnaast verwachten zij meer moeilijkheden met lezen, vermijden liever teksten en hebben minder plezier in deze onderwijsactiviteiten. Uiteindelijk heeft deze situatie gevolgen voor studiesucces.
De woordenschat in het algemeen, en de academische in het bijzonder, heeft dus een effect op de gehele leesvaardigheid. Niet alleen woord- en tekstbegrip worden beïnvloed, maar ook leesmotivatie en -processen. Volgens de onderzoekers moeten onderwijsinterventies dan ook op de beide onderdelen van leesvaardigheid worden afgestemd. Om te beginnen is het aan te bevelen om een woordenschattoets af te nemen bij alle eerstejaars, zodat dit aspect hun studiesucces niet stoort.
